Babylon Mawhna 10te

BABYLON MAWHNA NAM SAWM

“Ka mite aw, ama mawhnate ah na kihel khak loh nadingun, ama gimnate na thuak khak loh nadingun tuanu sung pan hong paikhia un; ahang in, a mawhnate, van banin kicianga, Pasian in a gamtat khialhnate ciamteh zo hi” (Rev 18:4, 5).
Tanglai Babylon pen tulai biakna paikhialhna, milim biakna leh thu kihilhna manlo khempeuh hong piankhiatna bulpi ahi hi. Tua thu pen Laisiangtho in, “Babylon khuapi, a paktat numeite leh leitung kihhuainate khempeuh a pianna” na ci hi. Babylon mawhna in  nasia mahmah in a mawhna un van banto hi cimawk hi. Tua Babylon mawhnate a bultawng pan in ih sut ding hi.
BABEL: Babylon hong kipat khiatna a bulpi in Babel tausang ahi hi. “Babel” cih kammal pen Hebrew pau hi-in, Greekte in Babylon na ci uh a, ei Zokam in “Buaina” cihna ahi hi. Ahih hangin amau Babylon mite in “Pasian kongkhakpi” (Gate of God) na ci uh hi. Hih Babel pen Piancil 10 sunga ih muh bangin Noah’ tupa Kush’ tapa Nimrod’ lam ahi hi. A min khiatna leh a lampa a kipan in Pasian thu manlohna hanga buaina bekbek hi a, “Leitung tui tawh susia nawnlo ding cih Pasian kiciamna” muanlohna pan kipan khia khuapi ahi hi.
Pasian thu a hihna bang a san lohna leh Lai Siangtho sunga Pasian hong piak ciamtehna nalamdang (miracles)te, lim etsakna (symbol) hong piakte a hilo lam a khiat sawm dente, Science pilna zanga hilhcian sawmnate Babylon mawhna bul ahi hi. Pasian in kician takin agente ahi bangbang a san lohna leh muanmawhna in Babylon mi hihna ahi hi.
NIMROD: Babylon (Babel) a lam khiapa Nimrod pen Lai Siangtho in “Pasian mai ah sabet hat pa” (Gen 10:9) na ci a, Kumpi thahat leh a vanglian mahmah khat ahi hi. Khua lian leh khua thupi mahmah giat bang na lam khia hi (Gen 10:6-14). Amah pen sa-hai mi, nek-le-dawn uangtat, a gongthak thoihna dingin gamsate nuntakna la pa, sisan suah nuamsa, sasi tawh a lungkim sabengpa ahi hi. Tuicin hong tun khit ciangin Noah tate in lo nei in, gankhawi in, ganhing nuntakna neite tawh teng khawm uh hi. Nimrod zong tua banga Pasian bawl ganhingte tawh nungta khawm ding himah leh, a thahatna leh a vangliatnate Pasian bawl ganhing te nuntakna lak nadingin zang zaw hi. A khuapi lamte khempeuh zong milim biakna munpi leh khuapi suak uh hi. A thahatna leh vangliatnate Pasian langpanna in zanga, mite milim bia sak hi.
Tua ahih manin Nimrod pen Leitunga milim biakna leh biakna paikhialhna a pankhia pa leh a thehthangpa ahi hi. A khuasat Babylon zong Pasian deih loh nin khempeuh hong pian khiatna munpi hong suak hi.
SEMIRAMIS: Nimrod pen kumpi thupi leh vangnei tak hi a, a gammi te in amah kihta in zahtak mahmah uh a, a sih kuan ciangin pasian bangin bia uh hi. A sih khit ciangin a zi Semiramis in, “Ka pasal Nimrod pen si taktak lo hi, a taksa pen si mah leh, a kha pen silo in vantung ah kahto a Ni sungah va leng tum hi. Lei kumpi bek hih ding pen lungkim zolo in vanah zong Kumpi lianpen hiding in Ni sungah om ta hi,” ci hi. Tua hun pan kipan in ama gammi khempeuh in Ni na bia uh hi. Hih pen leitung mite in Ni biakna (Sun worship) hong kipat khiatna ahi hi.
Tua khit ciangin Semiramis in “Ni biakna dingin nipi kaal nimasa pen ni (the first day of the week) hi ding hi,” a ci hi. Tua kipan in nipi kaal sung nipi masapen ni pen Ni biakna ni (Sun’s day =Sunday) hong ki ciamteh ta hi. Hih pen Ni biakna leh Sunday tanna kipatna hong suak hi. Mihingte in ih sih ciangin a sitheilo kha khat van ah pai a, mihingte sungah lut in piangkik thei cih upnate zong Babylon panin hong kipan ahi hi.
Hih teng banah, Semiramis in, “Ka pasal Nimrod pen kha pumpi tawh kei kiangah hong pai a, ‘Nang zong na sih khit ciang na kha Khapi (Moon) ah na lut ding hi. Tua ciangin kei pen van kumpipa ka hi ding a, nangpen van kumpinu na hi ding hi’, hong ci hi” ci thuah lai hi. “Tua ahih manin Nimrod ih biakna in nipi kaal masapen ih zang dinga, a ni nihna pen kha biakna in ih zang ding hi” ci hi. Tua bangin, Babylon mite in kaal khat sunga ni nihna pen Khapi Ni (Moon’s day=Monday) ci-in, tuni ciang dong hih ni minte pua suak hi.
TAMUZ: Semiramis pen a pasal Nimrod sih zawh asawt lo in, zawlta hong paai mawk hi. Nupi cil leh acim mahmah khat ahih manin, “Ni in hong gai sak hi. Nimrod ta ka paai hi. Ni pan in ih kumpi in a kha tawh nau hong paaisak a, tua manin ka naupai pen Lamdang Kha Tapa (Miracle Child) ahi hi” a ci hi. Tua naungek pen December 25 ni-in hong suak a, amin dingin TAMUZ aphuak uh hi. “Tamuz” a khiatna in “pasal ci omlo a nuntakna hong kipan, nuntakna kipat khiatna bulpi(origin of life)” cihna leh “Van Kumpipa tapa” cihna ahi hi.
Tua bangin Babylon-te in pasal ci tawh lo a tapa anei kumpinu pen”Alma Mater” ci uh a, a khiatna in “Nu siangtho” (virgin mother) cih nopna ahi hi. Tua ban ah Semiramis in Tamuz a paai kipat ni sut to in, a kha 9 na April kha Sunday masa pen ISHTAR (Nuntakna hong piankhiatna- Nuntakna thak neih kikna) ni ci-in na phuak uh hi. Hih hun pen khuakhal laitak hi-in, singkungte in ateh lui pulh in ateh thak hong sel laitak ahih manin, “Nimrod pen  Semiramis gil sunga Tamuz banga hong om kipatna ni” na ci uh hi. Tua ahih manin, Tamuz hong suah khiat ciangin, Nimrod hong suak kik hi ci-in saang uh hi.
Tua bangin Tamuz in za khempeuh hong luah suk ta hi. Babylon mite in Tamuz leh amah a paai anu Semiramis pen Pasian bangin hong bia ta uh hi. Babylon te kumsim kha a kha li-na zong Tamuz min pua sak in Tamuz kha ki ci a, Judah te Babylon sal a atan lai-in Babylon te khasimna a na zatpih manun a kha lina pen Tamuz kha ci-in na phuak uh hi.
Tamuz pen kumpi thuman leh lungduai mahmah khat ahih ban ah gam mite ukdan siam mahmah ahih manin a gam mite in it mahmah uh hi. A sih ciangin zong it lua uh ahih  manun kapkap uh hi. Babylon mite bek thamlo Judah mite nangawn Tamuz ngai in kap uh hi. “Tua ciangin lei lu lama om biakinn kongpi ah hong paipih a, Tammuz acih uh pasian a sihna hangin dah in kap in a om numeite ahong lak hi”(Ezekiel 8:14). Hih bangin Babylon te pasian ngai in Judahte a kahna uh pen Pasian mit muh ah a kihhuai pen gamtatna ahi hi.
Babylon mite in hibang a Tamuz kumpi ngai a akahkah sangin, apian ni ahi December 25 ni pen puanhoih a thakte silh in, an leh tui lim ne in Tamuz a suak nu ahi a van kumpinu uh Semiramis biakpiakna dingin namtui hal te leh mohlumte mek in December 25 ni pen gualnopna ni ding hong zang ta uh hi.
Babylon te in hih bang a Tamuz ngai a akahna uh leh vankumpinu kiang ah namtui hal biakpiakna pen Judah te in a lim la in na zang sawn uh hi. Jerusalem kong lak ah vankumpi  nu meihal biakna na pia ngei uh hi. “Judah gam khuapite sung le Jerusalem khua kongzing lakah bang hih uh cih mu lo nahi hiam? Naupangte in sing tomin, a pate un mei tawh uh a, nupite in a nusian uh vantung kumpinu ading moh bawlna ding annel meek uh a kei hong heh sak nadingun, pasian dangte dawn dingin leenggahzu tawh biakna a pia tazen uh hi” (Jeremiah 7:17,18).
Tamuz asih khit ciangin Babylon mite in lam tuamtuam tawh na bia toto uh a, tapa a hihna tawh kizui in Pa kiang ah hong thuumsak ding pa hi na ci uh hi. Hong thuumsakpa a hihna min “MITHRAS” phuak uh a, akhiatna in “Palai” cihna ahi hi. Tua ciangin Tamuz pen Ni pasian (Baal) kiang a thuciam Palai ci-in a mindang khat phuah beh in, tua pen Hebrew pau in ‘Baal berith’ kici a, a khiatna in ‘thuciam’ cihna ahi hi. Baal pasian kianga thuciamna hong piaksak palai ci-in Babylon te in Tamuz pen na bia ta uh hi. Thukhente hun lai, Gideon a sih ciangin Isreal te in Baal berith na bia ngei uh hi. Hih pasian dang biakna pen Pasian muhna ah vantung dong atung hehna ahi hi(Judges 8:33 ah).
Hiteng bek tham loin, Tamuz phawk den na dingin, amin kipatna laimal “T” pen laimal siangtho na ci uh hi. Mi namdangte leh biakna tuamtuamte, Babylon mi leh sa asuak nuamte a siampite in amau taltang tungah singlamteh lim “T” khen in tui na phum uh hi. Tua ban ah siampite in “T” lim a ngawng ah ok den uh hi. Hih bangin namdang mite baptize na a ngah khit uh ciangin, amaute in Babylon siampi pen a Topa leh kumpipa in saang hi cihna hi a, Babylon biakna huang sungah alut hipah hi. Tamuz pen ‘Ni’ tapa a hihna kilat sakna in Nilim sungah ‘T’ laimal na at den uh hi. A sawt ciangin tua pen ‘Sunwheel’ na ci uh aa, aisan siam siampite in na zang ta uh hi.
Tua ban ah, ni pen sun hun lai a ih et cianga, a kiim a sakhi tuihup a bang (nimbus) limla in, Tamuz nu Semiramis, vantung kumpinu a lu ah sakhituihup lim (circle of light) na koih uh hi. Tua bangin van kumpinu a zahtakna uh leh athupi sakna uh kilangsak uh a, Babylon mite in Tamuz leh anu Semiramis a etsakna in Nupi in naungek a pom lai lim pen pasian in na bia uh hi. Tua panin nu leh atapa biakna pen biakna tuamtuam ah hong ki thehthang ta hi. Egypt gam ah zong hih nu leh a tapa biakna hong kipan a pasiannu a hi ‘Osis‘ leh pasian tapa ‘Osiris‘ or ‘Horus‘ na bia kop uh hi. Tham loin, Rome khuapi ah zong pasiannu ahi ‘Fortuna‘ leh pasian tapa ahi ‘Jupitar’ na bia kop uh a, Greek gam ah zong pasiannu ‘Cered‘ leh a tapa na bia kop uh hi.
Babylon te in Tamuz pen ‘Adonis‘ min pia a, hih in tapa za hihna min ahi hi. Satan in Pasian leh a Tapa hihnate a limla in Babylon te zang in na kipan khia sak hi. Nungak siangtho zangin Khazih hong suak ding zong, Semiramis leh Tamuz zang in alim in na kilak khol hi. Tapa hihna Hebrew pau ahi ‘Adonai’ lim lain ‘Adonis’ na phuak a, Tapa in asep ding ahi palai nasep asep nang zong ‘Mithras’ zang in alim in na bawl khin hi. Singlamteh tunga Khazih sihna ding zong Tamuz min laimal kipatna ‘T’ limla in na zang khin uh hi.
Hih Babylon biakna a thu kihilhna khempeuh pen Medo-Persia in Babylon a lak (BC539) in, Babylon siampi khat in Asia Minor lama a taina mun Pergamos khua ah a biakna na lut pih hi. Tua ahih manin Topa Zeisu in Pergamos khua a pawlpite a thuhilhna ah, “Na omna, Satan tutphah omna ka thei hi” Rev 2:12,13 na ci hi. Pergamos khua panin thu-um lo mite in na la sawnsawn a, tua panin Pagan Rome, Pagan Rome panin Papal Rome- Roman Catholic in a tawpna ah na ngah ta hi. Babylon mawhna leh a hihna khempeuh pen Rome Pawlpi in a vekpi in la a, tua Rome pawlpi in alak sawnte atom in ih kan to ding hi.
Œ SUNDAY: Babylon mite in Nimrod biakna ni ding aseh Sunday ni pen Roman Catholic te in na la sawn uh hi. Pope Sylvester in, “Nipi kal khat a ni masa pen Sunday ni Zeisu thawhkikna phawk den nadingin ih tang ding hi” ci-in thupia hi. Kumpi Constantine in zong, AD 321 March 7, in Sunday ni-in kumpi zumte leh pilna sinna sangte khak dingin thu na pia hi. AD 364 ciangin Laodicea council (khawmpi) ah Roman pawlpi in Sabbath Tawlngak ni pen Sunday ah na khel ziau uh hi. “Hih Sunday tanna pen Roman pawlpi thuneihna ciamtehna hi” na ci lailai uh hi. Tua bangin Protestant pawlpi khempeuh in zong Babylon leh Rome pawlpi nung zui-in Sunday ni na tanpih ta uh hi.
KHA SI THEILO UPNA: Babylon mawhna Rome pawlpi in a laksawn khat in, sih khit ciang a si theilo kha khat vantung kah upna ahi hi. Nimrod leh Semiramis te asih khit uh ciang zong a kha uh ni leh kha kiangah pai cih a up mah bang un, Rome pawlpi in zong mi hoihte asih phet un vantung ah a kha uh paipah in, migilote ahih leh hell meilipi ah paipah in a um uh hi. Migilo lua lah a hilo, mi hoih lah a hilote pen, kha siansuahna mun (purgatory) lam ah pai in um uh a, Pope in thu anget sak ciangin Hell sung apai ding nangawn vangam ah thakhat thu in pai dingin um uh hi. Tuni dongin misi khinte adingin han ah va pai-in thu va ngetsak uh hi. Tua bangin Roman Catholic upna ahi, sih ciangin van-gam pai pah cih upna pen Protestant te in na la sawn uh ahi hi. Ahih hangin Lai Siangtho in Zeisu hong kumkik ciang bek in midik a site tho-in van ah pai ding hong hilh hi. Hih Babylon thuhilhna pen Pasian muhna ah mawhna lianpi ahi hi.
Ž MARI- PASIAN’ NU: Semiramis Van kumpinu, Tamuz agil sung a paainu pen Babylon te in “Nu Siangtho” ci-in a biak mah bang un Roman Catholic pawlpi in zong Zeisu a paai nu Mary pen “Pasian’nu” ci-in a kiangah thungen uh a, pasian biak in na bia uh hi.
DECEMBER 25: Babylon te in Tamuz suahni December 25 pen pawi bawlin tua ni atan mah bangun, Roman Catholic siampi Julius I(337-352 AD) in, “Zeisu suahni pen December 25 ni-in kibawl ding hi” na ci hi. Lai Siangtho ah tang ding cih a om hetlo Zeisu suahni pen Tamuz suahni ahi December 25 ni-in na bawl uh hi. Tua bangin Protestant tengin zong tua ni na tang in pawi ni thupi bangin na zang ta uh hi.
EASTER SUNDAY: Babylon mite in Semiramis gil sungah Ni pasian in Tamuz hong gai sak ni pen “ISHTAR” ci-in tua ni a na tanh mah bangun, Roman Catholic siampi Pius I in “Zeisu sihna pan in nuntakna thak nei a, a thawhkikni pen thu-um mite’ tang ding hi” cih thu na pia hi. Tua bangin April kha sung a Sunday masapen “EASTER Sunday” ci-in Roman Catholic te in na tang uh hi. Protestant tengin zong Roman Catholic te nung zuiin, Lai Siangtho in tanh ding thu hong piak het loh ni pen hong tang ta uh hi.
“T” or CROSS: Roman Catholic te in Babylon mite gamtat dan azuih uh khat leuleu in, Tamuz min ciaptehna kipatna laimal “T” lim zatna ahi hi. Babylon mite in a biakna uh hong lut mi khat peuh ciaptehna in, a tal uah “T” lim khet sak in na tuiphum (baptize) bangin, Roman Catholic siampite in tui aphum ding ciangin “T” Cross lim tawh tuiphumna na pia uh hi. Tua bangin, Babylon siampite in “T” lim a awh den mah bang un, Catholics siampite in zong “T” Cross lim na ok in, ciaptehna thupi leh a poimawh mahmah in ngaihsun uh hi. “T” Cross lim a awh uh ciangin khamuang lua in Satan nangawn in zozo lo dingin lamen uh hi. Thungetna ah singlamteh lim pen nak zat mahmah in, Sun-wheel zong tu in Vatican khua laizang ah koih ta uh hi.
MILIM BIAKNA: Babylon mawhna Roman Catholic in a laksawn a lipkhaphuai mawhna dang khat in milim biakna ahi hi. Babylon te in, Ni pasian lim leh van kumpinu ahi Semiramis limte, Nu in a tapa a tawi lai limte bia in a mai ah kunin atawp uh hi. Kumpi Constantine hun lai panin Rome khua pawlpi in hih milim biakna pen na kipan ta uh hi. Tun in zong Vatican khuapi ah “Jupiter” pasian lim zong Peter lim ci-in na ding sak khin uh hi. Peter lim mah sa in bia in, atawp uh hi. Rome biakna lui a biaklai a, a nusian “Fortuna” limte pen Mari lim ci in a mai-ah khukdin in abia uh hi. Hih bangin milim abiak nop manun Lai Siangtho sunga “Milim bia ke’n” a cihna pen nawngkaisa in na hemkhia uh hi. Kamsang Daniel in “thukhamte leh hunte lamdang sak ding hi” a cihna a tangtung ta ahi hi. Hih milim biakna pen Nicea Council a nihvei na (AD 787) in Roman Catholic Khawmpi ah kipsakna nei in tudong a kizang suak ahi hi.
KUMPI-SIAMPI UKNA: Babylon mite in a kumpite peuhmah pilna sangpen anei, pasian thusim nangawn athei dingin ngaihsun uh hi. Tua ahih manin kumpi ahih nak leh siampi lianpen hihna zong na nei pah uh hi. Tua pen Kumpi-Siampi ki ukna kici a, kumpite pasian bangin na bia pah uh hi. Hih bang kumpi ki-ukna pen Babylon panin Rome kumpi ki-ukna ah hong lut in, tua pan in Papal Rome in hong lasawn kik hi. Pope te khempeuh in siampi lianpen za bek hi lo-in, gam sung ki-ukna ah a sangpen za hong nei uh hi. Pasian’ thusim khempeuh thei, mawh theilo, Pasian’ thu leh Lai Siangtho nangawn akheel thei, hih leitung ah Pasian’ tapa tanga dingpa in um uh hi. Pasian bangin bia in amai ah mawhnate pulak uh a, amah in a mawhnate uh na maisak hi. Hih pen Pasian adingin, “vantung ciang atung Pasian hehna lipkhap huai” ahi hi.
MARY LIMA SAKHI TUIHUP(Nimbus): Babylon mite in a nusian Semiramis lim tungah Kha nusian ahihna etsakna leh a vangliatna etsak na-in, a lu kiim ah sakhi tuihup a kualsak mah bangun, Roman Catholic te in zong Mary leh Zeisu lim ah tua sakhi tuihup bang na kualsak uh hi. Tua mah bangin Mari pen si taktak lo, tu-in vantung ah kahto in a om hi cih um uh a, tua Mary kha a kici (Dawi kha gilo)te in “Pa, Tapa leh Kha siangtho in ka tapa Zeisu hong paikik nadingin mite akiging khol dingin hongsawl hi” ci-in leitung mun tuamtuam ah tua kha gilo hong kilaak ta hi.
Hih Mary kilaakna pen Roman Catholic te in Mangmuhna 12 a, “Numei Ni tawh a kizem” acih pen ahi hi na ci uh hi. 1917 kum in Portugal gam Fatima mun ah, naupang thumte kiangah Mary a kici dawite kha hong ki lang ngei hi. Tua kilaakna mu dingin kumsim in mi awn sawm-le-nga (15 million) bang leh siampi leh pastor 15,000 bang na hawh den uh hi. Hih bang mah in mun tuamtuam ah Mary ki laakna kimu kawikawi ta hi. Roman Catholic te bek thamlo, Protestant makaite in zong na thupi muh mahmah uh a, hibang kilaakna mun khempeuh paisawm ta uh hi. Mary kha kilaakna mun khempeuh ah “Tulai mawhna leh siatna tampi hong pian semsem na in, Sunday siangtho taka na tanh loh man hi” ci hi. Amau bawltawm ahi, Sunday Nimrod a biakna ni pen mi khempeuh atang dingin hong deih ahi hi.
NEK-LE-DAWN: Babylon khuapi lam khia pa Nimrod pen nek-le-dawn a uk, sahai leh saben hat mahmah hi-in, Babylon suan-leh-khakte zong zu leh sa hai, sasiang leh sianglo a khen lote ahi uh hi. Daniel hun lai-in zong Babylon kumpipa Belshazzar in, zule- sa ne in pawi lianpi kham a, a mi thupi 1000 te tawh nuamtak in pawi abawl lai in, khut tawng khat in kawm tungah lai na-at ngei hi. Hih Babylon ngeina hoih lo pen Roman Catholic in na lasawn in, Lai Siangtho in sa sianglo acih pen Pontiff Eleutherius (AD175- 189) in “avekin siangta hi” na ci hi. Peter nangawn in, “A sianglo leh a nin peuhmah ka ne ngei kei hi”, (Acts 10:14) acih pen thusim lo in avek in asiang tawh sianglo tawh ne ta uh hi. Tua ahih manin, Babylon “Lei a numei kizuak leh kihhuai nu” ahihna pen Roman Catholic in hong dawlto khin ta hi. “Dawite kua suak khinta in, kha gilote omna suak khinta a, a kihhuai, a muhdahhuai vasa namkim in omna in neita uh hi” cih hong tangtung ta hi. “Ama hukna lenggah zu mite dawnsak a” acih mah bangin, Roman Catholic langpan a om Protestant a kici te in zong a nungzui in sa siang leh sianglo zong dei nawn lo in a vekpi in hong ne ta uh hi.
Khai leh, hih lai asim kongit sanggamte aw, hih a tunga kong pholak khiatte in Babylon mawhna pawlkhat bek ahi hi. Hih mawhnate leh a dan thuakna dingte ah ih kihel loh nadingin Van Pasian in, “Keima mite aw, ama mawhna bawlna kihel kha loin, ama thuak gimnate na thuak khakloh nadingun ama kiang panin hong pai khia un.. ama mawhna in vantung dong tung khin a, ama tatsiatnateng Pasian in a ciamteh zo hi” ci-in eite hong sam hi.
Reference: The Thunder of Justice, pp.3-5.