HSS 5: DÂNIN A TUM TAK CHU BAWHCHHIAIN
ZIRLÂI 5 : October 26–November 1
DÂNIN A TUM TAK CHU BAWHCHHIAIN
SABBATH CHAWHNÛ October 26
CHHIAR TÛRTE: Neh. 5:1–5, Exod. 21:2–7, Mika 6:8, Neh. 5:7–12, Deut. 23:21–23, Neh. 5:14–19.
CHÂNGVAWN: “Vawiinah ngei hian an ram te, an grêp huan te, an oliv huan te, an in te bâkah an sum leh an buh leh an uain thar leh hriak hmun zaa thena hmun khat in lak thin pawh chu pe kîr leh vek rawh u” (Nehemia 5:11, NKJV).
VAWIIN thleng hian hausakna, retheihna bâkah, mi hausa leh rethei inkâr zau lutuk leh chumi tiziaawm tûra thil tih tûlte chungchâng hi kan la buai ta zêl a. Ni e, Isua khân “Mi retheite chu kumkhuaa in hnêna awm an ni alâwm” (Mat. 26:11) ti chuan a lo sawi ngei a; mahse, he thu hi mi retheite tanpui loh chhuanlam atâna hman chi chu a ni lo ang. Chuti ahnehin, Pathian Lehkha Thu hian anmahni tanpui tûr kan nihzia chiang takin min hrilh zâwk a, chumi chu kan ti a nih loh chuan Kristian tia inchhâl ngam tûr kan ni lo hial ang chu.
Thil mak deuh mai chu, saltâng kîr lehten Jerusalem sak that hna an thawha fiahnate leh tihduhdahnate an tawrh lâi ngei pawh khân he harsatna hian a chîm ve reng tho a, an zînga rethei zâwkte khân rahbeh an tâwk nasa hle mai kha a ni. He harsatna hi sala an tân hmâ atang tawha an lo buaipui tawh a ni a, tûna anmahni ram ngeia an kîr leh hnu hian a rawn inlan thar leh ta a ni.
Tûn kârah hian he sual upa zet tawh mai hi a rawn lan chhuah dân dang kan en ho bâkah, tibo tûra Nehemian hmâ a lâk dân pawh kan thlîr tel bawk dâwn a. He inrahbehna hi a runthlâk zual êm êm chhan chu, tanchhan atâna ‘dân thu’ an hmang ve tlat mai hi a ni tih pawh kan hmu ang. Hei hian dânte leh inkaihhruaina thute hi Isua nungchang lan chhuahtîr theihna tûr atâna duan a ni tih hre lova, a ziak hâng ang ngau ngauva lo lâk a hlauhawmzia min hrilh chiang hle a ni.
SUNDAY October 27
MIPUITE VUIVÂINA
Nehemia 5:1–5 chhiar la. Hetah hian eng thil nge thleng? Mipuite mangan chhan chu eng nge ni?
Juda-te hian hnam dangte lak atangin dodâlna eng eng emaw tâwk mah se, Nehemia kaihhruaina hnuaiah khân an inpumkhat tlat niin a lang a. Chutianga hnam dangte beihna laka invêng thei leh an tihduhdahna kârah pawh ding khawng tlat an nih lâi chuan anmahni zîngah ngei buaina a awm ta tlat mai. Pâwn lamah chuan khawng tak anga langin, an hmêlmate lakah pawh inpumkhat tha hle niin lang mah se, chhûng lamah erawh an rawih tlat si a ni. An hruaitute leh mi hausate khân mi retheite leh chan chhe zâwkte chu anmahni hamthatna atân an hmang a, chutiang chu lo nasa telh telhin a tâwpah phei chuan chhûngkaw tam tak chu chhanchhuaktu ngâiin an rûm tlawk tlawk mai a ni. Chhûngkaw thenkhat chuan an fate hnêna pêk tûr châw an neih loh thu an sawi a; chhûngkaw thenkhat dang chuan tâm a tlâk avângin an thil neihte an dahkham a, chuvâng chuan eng mah an neih tawh loh thu an sawi bawk a; chhûngkaw thenkhat dang leh chuan Persia lal hnêna chhiah pêk tûr sum an pûk a, an fate ngei pawh salah an hnuh luh phah tâk thu an sawi ve thung.
Hetiang thilte hi a thlen chhan ber chu tâm tla leh chhiah rip tak tuk an ni kha niin a lang a, chhûngkaw rethei zâwkte tân chuan thenawmte hnêna tanpuina dîl mai loh chu kawng dang a awm lo atin ni. Persia sawrkâr khân Judai ram atang hian chhiah atân kum tin tangkarua talen 350 a phût a (Andrews Study Bible, phêk 598-a Neh. 5:1–5 hrilhfiahna en rawh). Miin tuk a nih zât chhiah chu a pe tla thei lo a nih chuan a thil neihte chu a dahkham ang a, a nih loh pawhin pawisa pûk tûr a zawng tal tûr a ni. A pawisa dahkham emaw, pûk emaw chu a kum lehah pawh a rûl thei lo a nih chuan thil eng emaw a tih ngei a tûl ta thîn a. A pawisa pûknate bâwiha inpêk mai chu kawng awm chhun a ni tawh mai thîn. A ram neih ve chhunte kha a chân tawh bawk si a, chuvâng chuan an chhûngkaw zînga tu emaw, dân tlângpuiin a fate chu a sum bat tlâkna atân a battîrtuten an duh ang anga an lo chhawr tûrin a pe mai thîn a ni.
Kan nunah hian keimahni thiltihin nghawng tha lo a neih avânga buaina eng eng emaw kan tawh châng a awm thîn a. Chutih rual chuan, keimahni thil tih dik loh ni miah lova kan buai hrep tum pawh a awm ve thîn tho bawk. A chunga kan thil sawi pawh khian sawrkâr kalphung leh thil tih dân dik lo khân a ram mite chu retheihna khurah a hnûk lût a. Chu retheihna khurah chuan tla thûk leh zual zêlin, tâl chhuak thei tawh miah lo tûr dinhmunah an ding ta hlawm hial a ni.
Tûnlâi hunah pawh hian mi tam tak chuan sum leh pâi deh chhuah kawngah harsatna namên lo an la tâwk reng tho mai. Hemi chungchâng hi Bible pawhin a lo sawi tam hle a ni tih hriatna atangin eng thuchah pawimawh tak nge kan lâk chhuah theih ang?
THAWHTANNI October 28
DÂNIN A TUM TAK CHU KALHIN
Keini tûnlâi huna mite hi chuan hriatthiam har ti viau mah ila, hmânlâi hunah erawh kha chuan bâwih neih chu thil nihphung pângngâi ve rêng nia ngaih a ni a. Nu leh pate khân a fate chu sal ni tûrin an hralh thei a, a nih loh leh anmani ngei pawh salah an inpe thei bawk. Khawtlâng ngaihah leh dân mit atanga thlîr pawhin nu leh pate khân sal ni tûra an fate hralh thu-ah dikna chanvo an nei tlat a ni. Amaherawhchu, Pathian hi zalênna châwisângtu a nih avângin bâwih neih dân tûrah pawh kalphung fel tak a lo duang sa vek a, sum battîrtute khân an bâwih chhawrte chu kum sarih kum apiangin an chhuah zalên zêl tûr a ni. Chutiang chuan, a mite chu kumkhuaa tu emaw bâwih an nih reng lohna tûrin a lo humhalh tha hle mai a, zalên takin nung se a tihzia pawh a tilang bawk a ni.
Mi tu emaw hnêna pawisa pûktîr hrim hrim hi chu dân pawhin a phal thlap a ni a; chutih rual chuan, a pung awma pûktîr erawh a remti hauh lo thung (a pung awma pawisa pûktîr hi Bible-in a phal lo a ni tih hre tûrin hêng, Exod. 22:25–27; Lev. 25:36, 37; Deut. 23:19, 20 te hi chhiar ni se). Chutih rual chuan, Juda hnam hruaituten an pawisa pûktute hnên atanga a pung an lâk kha an chheh vêla hnam dangten a pung an lâk zât nêna khâikhin râlah chuan tlêm tê chauh a ni a. Thla tin za zêla pakhat ang chauh an la thîn. Thuziak hlui pakhat, kum zabi pasarihna vêla mi an hmuhchhuahah chuan Mesopotamia rama mite khân tangkarua inpûktîr manah kum tin za zêla sawm nga an la a; buh leh thlâi dangahte phei chuan zaa za tawp an la thîn. Chuti a nih chuan, kum tin za zêla 12 an lo la ve thîn kha chu Mesopotamia ram vêla mite lâk zât nêna khâikhinin a tlêm tham hle tihna a ni. Nimahsela, Pathian Thu atanga kan teh dâwn chuan, pawisa pûktîrtute thil tih dik lo awm chhun chu a pung an beisei tel tlat kha a ni a (Neh. 5:10), mahse, thil mak tak angreng deuh mai chu pawisa pûktute hian a pûktîrtuten a pung an phût tel chu an sawisêl hran miah lo mai hi a ni. Thil dang zawng kha chu an khawtlâng nun nêna inrem leh dân hnuaiah vek tih a ni a. Chuti a nih si chuan, eng vângin nge Nehemia hi a ‘thinur êm êm” le? Hetah hian kan hriat tûr chu, hêng thilte hi a hriat rual rualin a che nghâl mai lo va, ngun takin ngaihtuahna a sêng hmasa phawt tih hi a ni.
Hetianga fîmkhur taka Nehemian thil chin fel a tum hi a ngaihsânawm hle mai. Leiba neih avânga lungngâite chu dân bawhchhiaa pawisa pûktîr pawh an ni hleinêm tiin emaw, khawtlâng pawhin a ngaihmawh a ni lova tiin emaw, a nih loh leh, hnam dangte inpûktîr dân âi chuan a la ziaawm zâwk daih alâwm tiin emaw a en liam mai lo. A dân ngau ngau chu bawhchhiat ni hran lo mah se, dânin a tum tak erawh bawhchhiat a ni tlat thung si. A bîk takin, sum leh pâi hâichhuah kawnga harsatna tawh a nih lâi chuan kan inpui tawn theuh thîn tûr a ni a. Pathian chu hnehchhiaha awmte leh tlachhamte lamah atang a, mi retheite laka thil dik lo tak tak tia, tharum hial thawh thîntute zilh tûrin zâwlneite kha a tîr rêng a ni.
Eng tiangin nge, kan tum rêng vâng pawh ni chuang lo hian dânte hi a tum tak bawhchhe reng chung siin a ziak hâng chin ringawt hi kan lo zawm theih le? Mika 6:8 en la.
THAWHLEHNI October 29
NEHEMIA A CHE
Miliante leh rorêltute a zilhna thu, “In zavâi hian in unaute lakah a pung ûmin sum in pûktîr vek a lo nih hi” (Neh. 5:7, NKJV) tih hian a beisei angin zawm a hlawh lo va. Chuvâng chuan, a sawi mai duh tâwk lovin, rahbeha awmte chhan chhuak tûra chêt a tum ta a ni. Duh ni se, “Miliante leh rorêltute chu thil dik ka kawhhmawh tawh a, mahse a sâwt lo alâwm; chuvângin kei chu ka ngâwi mai mai tawh dâwn” pawh a ti thei reng a. Tin, a hmachhawn tûrte hi mi hausa leh thiltithei tak tak an ni hlawm leh nghâl a. Mahse, hmêlma hlauhawm tak tak a neih phah dâwn a nih pawhin an harsatna tawh mêk chu chin fel a nih hmâ loh chuan lungâwi mai a tum rêng rêng lo va ni.
Nehemia 5:7–12 chhiar la. Nehemia ân hlate chu eng nge ni? Thil dik lo tidik tûra mite hmin nân khân eng thil nge a tih?
Hemi chungchâng ngaihtuah tûr hian mipui a ko khâwm a, Israel mite chu an lo kal kal kim hle mai. Chutianga mi tam tak an lo kal khâwm chuan a pung ûma pawisa pûktîr thîn hruaitute chu an zak mai pawh ni lova, mi retheite an rah beh chhunzawm ngam tawh loh a ring deuh a ni.
A bultan nân bâwi ni tûra an chipuite ngei an hralh thîn chu a dik lohzia a han sawi phawt a. Juda-te zînga tam tak khân hnam dang bâwiha awm an chipuite chu an tlan chhuak a—amah Nehemia ngei pawh hian eng emaw zât chu a tlan chhuak ve nghe nghe-in a rinawm. Miliante leh rorêltute hmachhawnin anmahni chipuite ngei leia hralh chhâwn leh chu dik an tih leh tih loh a zâwt a. Anmahni chipuite tlan a, mahse bâwih bawk ni leh tho tûra zalênna pêk chu eng nge a sawngsawhlawtna awm rêng rêng ang ni?
A thil sawi chu thudik a nih miau avângin hruaitute chuan eng tin mah an chhâng ngam lo. Heti hian a sawi chhunzawm zêl a, “Kan hmêlmate nuihzabûra kan awm loh nân kan Pathian chu tih takin in awm tûr a ni lo vem ni?” (Neh. 5:9, ESV) tiin. Amah ngei pawhin mi tu tute emaw hnênah sum leh buh a lo pûktîr ve tawh thin tho thu pawh a sawi chhuak nghe nghe a. Mahse, “A pung ûma pûktîr hi zawng, i bânsan tlâng teh ang u” tiin a sâwm ta thung a ni. Bânsan tawh a rawt hian a Hebrai-puite hnêna a pung ûma sum pûktîr khapna dân chu la ding reng nia a pawmzia a tilang a; tin, ram hotu a nihna hnuaiah chuan a mite chu an hmâkhua inngaihsak tawn theuh tûra a duhzia pawh a tilang bawk. Mak tak maiin a ngenna chu lungrual takin a chhâng ta a. Hruaitute pawhin mite thil an lo lâksak tawhte chu pêk kîr leh vek an remti ta bawk a ni.
Mi tu emaw lakah thil dik lo tak i lo ti ve tawh em? Dik takin sawi ila, kan zînga a tam zâwk daihte hi chuan he zawhna hi “Aw” tiin kan chhâng ngei ang. I thil lo tih dik tawh loh chu a theih chen chen siam that leh i tum ngei dâwn lo’m ni?
NILÂNI October 30
CHHIA AN CHHAM
Nehemia 5:12, 13 chhiar la. Eng vângin nge Nehemia hian an thutiam hlen duh ve lotute chu ânchhia dawng se a tih?
Hruaitute hian mi retheite sum an lo lâksak tawhte chu pêk kîr leh an remtih thu sawi mah se, Nehemia erawh chuan tawngkâa sawi mai a duhtâwk lo. A thutiam ang chu an hlen ngei a ni tih finfiahna a duh a; chuvâng chuan puithiamte hmâa chhia chham tûrin a ti kher a ni. Hetianga a tih hian an thutiam chu thutlinga ngaih a ni ang a, a hnu-ah pawh tanchhan atân a hmang thei bawk dawn a ni.
Mahse enga ti nge an thutiam bawhchhetute chu ânchhia a lawh kher le? Nehemia hian a puan venah chuan thil eng eng emaw a fûn khâwm ang a, hetia a thin vak hian a chhûnga thil awmte chu a tla ur ur mai ni tûr a ni. Chutiang deuh chuan, he thutiam bawhchhetute chuan thil engkim an chân vek ang. Nehemia te hun lâi hian mite hnêna dân zawm pawimawhzia hriattîrna atân a zâwm lotute chu ânchhia lawh mai an chîng hrim hrim a. Dân bawhchhetute chunga ânchhe lo thleng chuan dân zawm loh hlauhawmzia a hriattîr thîn a ni. Nehemia hian mi retheite hnêna sum pêk kîr leh chu thil pawimawh leh tûl tak niin a hria a, chuvâng chuan an thutiam kha an hriat reng a, an hlen ngei bawkna tûrin hetiang thil hi a ti ta a ni e.
Hêng Thuthlung Hlui thute hian thutiam hlen a pawimawhzia eng tin nge an sawi hlawm le? Num. 30:2; Deut. 23:21–23; Thuh. 5:4, 5; Lev. 19:12; Gen. 26:31.
Thu sawi theihna hi mihringte hnêna Pathian thilthlâwnpêk ropui tak a ni a; ransate pawh hi an hrâm ve thei tho nâa, thu sawi thei nih nên chuan inthlau tak a ni si. Tin, kan thu sawiah hian thiltihtheihna a awm tel bawk a, thih leh dam thu hial a hril thei zu nia! Chuvâng chuan, kan thil sawiah te, thil eng emaw ti tûra thu kan tiamah te leh kan tawngkam chhuak hrim hrimah pawh kan fîmkhur a tûl hle mai. Kan thiltihte leh kan thu sawite hi a inrem a pawimawh êm êm bawk a. An thu sawite Kristian viau si, mahse an thiltih erawh Kristian leh lêm si lote avâng hian mi eng zâta tamin nge Kristian sakhua hi lo hnar tawh ang le?
I thu sawiten mi dangte a nghawng dân kha ngaihtuah teh. Kan thil sawiah te, kan sawi hunah te leh kan sawi dânah te hian eng tin nge fîmkhur hle kan zir theih ang?
NINGANI October 1
MI ENTAWNTLÂK NEHEMIA
Nehemia 5:14–19 chhiar la. Eng vângin nge Nehemia hian mipuite hnên atangin ram awmptu chanpualte (Neh. 5:18) chu dawn a phût ve miah loh?
Nehemia hian hemi chânga a thil sawite hi chu Judai rama kum 12 chhûng governor a niha Lal Artazerzia ina a kîr leh hnu-a a ziah a nih a rinawm a. Governor-te chuan an ram awp china chêng mipuite hnên atangin chhiah chi hrang hrang dawng thei tho mah se, Nehemia hi chuan a phût ve miah lo va, amah a intumchawp mai zâwk a ni. Chu mai pawh chu ni lovin, a nupui fanaute leh a ina chêng, amah puitute zawng zawng pawh a châwm vek bawk. Judai governor hmasa ber chu Zerubabela kha niin, ani kha Nehemia tih lohah chuan governor lo ni tawhte zînga an hming kan hriat awm chhun a ni a. Nehemian “ka hmâa governor lo ni tawhte” tih thu a sawi hian amah leh Zerubabela inkâra governor lo ni tawhhote kha a kâwk niin a lang. Governor a nih hun chhûng a lo tâwp dâwn meuh chuan a sum leh pâi tam tak a hloh hman a. Khatiang dinhmun sâng luah ve ta te kha chu hausak phah viau âwm a nih vei nên, hausak phah chu sawi loh, a sum leh pâi khâwl khâwm ve sa leh a thil neih dangte pawh a chân zo deuh vek zâwk a ni. Nehemia hi pa hausa tak a ni thîn a nih a rinawm, a chhan pawh a inah khân mi tam takin chaw an ei khâwm ni tin mai a; tin, mi dangte tanpui kawngah pawh a thilphal hle bawk a ni (Neh. 5:17, 18).
A thil tih hi Abrahaman an chhehvêla chêng hnamtena an man a chhanchhuah tuma thil a tih (Genesis 14 en la) nên kha chuan inang chiah lo mah se, a nihphung erawh chu a inzûl thui hle tho a, mihringten kan zawm tûr inkaihhruaina dân pawimawh tak an puang chhuak ve ve a ni.
Nehemia 5:19 chhiar la. Hetah hian Nehemian eng nge a sawi a, he a thil sawi hian eng tiangin nge chanchin tha hril chungchâng min hriatthiamtîr le?
Nehemia kha mahni hlâwkna tûr leh thatna tûr âia LALPA leh LALPA hna ngâi pawimawh hmasa zâwk zêl thîn mi a ni a. Kan harsatna tawh chu eng pawh lo ni se, Nehemia kha kan zavâi atâna entawn tlâk tak a ni. Keimahni lamah chânna tûr eng mah a awm hran loh chuan LALPA tâna hna thawh hi a awlsam angreng khawp mai a. Mahse, Nehemia anga Pathian dah pawimawh hmasa zêltu hi eng zât nge awm ang i le?
Filipi 2:3–8 chhiar la. Tûnah hian eng tiang kawngtein nge in nunah khân mahni inphatna dân a sawite hi i lan chhuahtîr ve theih ang?
ZIRTÂWPNI November 1
ZIR BELHNA: Ellen G. White-i lehkhabu, Zâwlneite leh Lalte phêk 549–552-a, ‘A Pung Ûm Lutuktute Khakna’ tih kha chhiar ni se.
“Râwng taka inrahbehna a thlen thu Nehemian a lo hriat chuan a thinrim hle mai a. ‘Chûng thute leh an âuthâwm chu ka hriatin ka thinur êm êm a ni’ tiin a sawi hial a ni. Hetiang inrahbehna hi tihtâwp a nihna tûr chuan rorêlna dik a thlen theih nân tanhmun fel tak a rem phawt a tûl a ni tih a hria a. Mi tumruh leh thothâng tha tak a ni ve hrim hrim bawk nên, a ûnaute tawrhna tihkiansak tûri chuan a chhuak ta a ni.”— Ellen G. White, Prophets and Kings (Zâwlneite leh Lalte), p. 550.
“Chhechham a tûl lohna tûrin Isuan kaihhruaina thubul siam a nei a. Thudik chauh sawi mai hi thusawi dân tûr a nihzia sawiin, ‘Ni chu ni,’ ‘Ni lo chu ni lo’ tih ni ngawt rawh se, chûng âia liam chu sual laka chhuak a ni’ tiin.—Ellen G. White, Malsâwmna Tlâng, pp. 65, 66.
“Hêng thute hian tawngkam awmze nei lo leh chuangtlâite chu hlâwkna nei lo leh bawlhhlawh mai a nih avângin a hnâwl vek a. Tin, khawtlâng leh khawvêl thila sumdâwnna kawnga an chîn êm êm—a der maia mi lawmpuina te, thutak pehhêlna te leh fak derna tawngkam te, uar lutuka thu sawi te, sumdâwnna kawnga depdêtna te pawh dem hle bawk a ni.—Phêk 66.
SAWI HO TÛRTE:
- Eng vângin nge sum leh pâi thilah leh mite nêna kan inlaichîn tawnna kawngah hian mahni hmasialna hi harsatna min thlentu lian ber a nih thin le?
- Eng tin nge Pathian mite chu duhâmna lakah kan fihlîm theih ang? Chumi laka kan fihlîm theih dân kawng Pathianin min hrilh chu eng nge ni? (Hêng Bible chângte hi zir ang che: Isa. 58:3–12 leh Mika 6:6–8.)
- Duh duh sawi thei kan nihna leh kan thusawiten nghawng a neih theih dân chungchâng kha ngun takin ngaihtuah leh la. Johanan Isua chu ‘Thu’ nia a sawi khân eng nge a sawi tum tak ni ang? Hei hian kan thusawite a pawimawhzia hrethiam tûrin eng tin nge min puih?
- Kum sâng hnih emaw vêl kal taa Isuan kan zînga mi retheite an awm reng tûr thu a lo sawi kha a ti mak angreng ngawt mai. Tin, tanpui ngâite chu tanpui zêl tûra hrilh kan ni tho bawk a. Eng tiangin nge hêng thu pahnihte hi keini âia tlachham ve leh chhâwngte tanpuina kawngah min chawk phûrtu a nih?