Lesson 1: Piansakna Leh Mawhna Kipatna
Pawlpi leitungah Pasian’ innkuan hi. Kipumkhatna sungah nasemkhawm, thusinkhawm banah biakna pia-khawm hi. Jesuh in pawlpi makai hi-in, pawlpi Honkhia Pa hi. Hotkhiatna thu mi khempeuh tungah a gen dingin pawlpi in sapna ngah hi.
SDA pawlpi upna thuguipi sagihna-ah “ pawlpi i cih in Jesuh Khrih in Topa leh Honpa hi, ci-in a um thu-um mite kipawlna hi. Thuciam Lui hun lai mite thuzuih kizom paisuak a, eite zong leitung panin sapna ngah i hi hi. Biakpiakna pia-khawm ding, Lai Siangtho a sinkhawm, kipawlkhawm, Nekkhawm nei-khawmin, deidan nei lo-in mi khempeuh tungah nasem ding leh leitung mun khempeuhah hotkhiatna thu gen dingin kipawlkhawm i hi hi.” Seventh-day Adventists Beliefs (Boise: Pacific Press, 2005), 163.
Ahi zongin pawlpi in bang hiam? Kua-te pawlpi sungah kihel hiam? Hih dotnate in pawlpi cih kammal i khiatna tungtawnin dawnna tuamtuam kimu thei hi. Pawlpi i cih in biakpiakna pia-khawmin, hotkhiat nasem khawm a, Jesuh sungah omin Topa’ thu piak a zui mite kipawlna hi, kici thei hi. Pawlpi in innah biakpiakna nei ahih kei leh mi honpi zong hi thei hi ( Rom. 16:10, 11) Pawlpi i cih in kikhopna inn zong kici thei hi. Ahi zongin hih in pawlpi a khiatna deihhuai pen hi lo hi. Pawlpi i cih in mi tawh kisai hi-in, inn tawh kisai thu hi lo hi.
Pawlpi i cih in mun khat a om thu-um mite kipawl khopna hi, ci-in Thuciam Thak sungah kimu thei hi. Tua manin Paul in Galatia-a om pawlpi ci-in laikhak hi. Tua bangin Galatia huamsung a om khua tuamtuam leh mun tuamtuam a om thu-um mite hopih hi (Gal. 1:2; 1Pet. 1:1). Pawlpi cih kammal in upna, thuzuihna kibangin pawlpi tuamtuam kilawhna-in zong kizang hi. Pawlpi cih kammal a khiatna i pulaakte kicing lo hi. Pawlpi i cih in mun khempeuha om Pasian’ mite cihna hi. Khrih in pawlpi tuamtuam sungah Pasian’ mite om lai uh a, hun beikuan ciangin tua mite in a cianlai Pasian’ pawlpi sung hong beel ding uh hi (Mang. 18: 1-4). Tu quarter sungain SDA pawlpi sungah kipumkhatna tawh kisai i kikum ding hi.
SDA pawlpi upna thuguipi 4 na-ah Khrih pumpi-ah kipumkhatna thu hih bangin pulaak hi. “Pawlpi in pau nam tuamtuam, minam tuamtuam, ngei-na tuamtuam pan thu-um mi (member) pumkhat suahna hi. Khrih sungah na khempeuh a thakin hong kipiangsak a, milian, mineu, a hau, a zawng, numei, pasal tawh kikhen lo-in pumkhat suak uh hi. Khrih sungah mi khempeuh in kikim hi. Kha Siangtho in thu-um mi khempeuh hong kipumkhatsak hi. Kideidanna, langkai-na om lo-in khe khat khai, khut khat khai hong suaksak hi. Lai Siangtho in Khrih a hong hilh mah bangin eite in upna, lametna, sepna kikhat in Ama teci i hi hi. Thu-um mite kipumkhatna in Pasian’ tanu, tapa hong suaksak Pa, Tapa leh Kha Siangtho kipumkhatna panin hong pai hi.” Seventh-day Adventist Believe, 201.
Mailam hunah Khristian kipumkhatna thupi semsem ding a, SDA thu-um mite in hih kipumkhatna tawh kisai Lai Siangtho hong hilh thute i tel ding kisam pha mahmah hi. Pasian’ hong piakkhong Khrih sungah kipumkhatna tawh kisai Lai Siangtho in limtak hong hilh hi. Tu quarter sungin thu-um mite kipumkhatna Lai Siangtho hong hilh thu-te i kikum ding hi.
Mailam hunah Khristian kipumkhatna thupi semsem ding a, SDA thu-um mite in hih kipumkhatna tawh kisai Lai Siangtho hong hilh thute i tel ding kisam pha mahmah hi. Pasian’ hong piakkhong Khrih sungah kipumkhatna tawh kisai Lai Siangtho in limtak hong hilh hi. Tu quarter sungin thu-um mite kipumkhatna Lai Siangtho hong hilh thu-te i kikum ding hi.
LESSON 1 Sep. 29 – Oct. 5
Piansakna Leh Mawhna Kipatna
Sabbath Nitak
Tu Kaal Sung Sim Ding: Pian. 1: 26, 27; 3: 16- 19; 11: 1-9; 1Jn. 4:7, 8, 16; Gal. 3: 29; Thna. 7: 6-11.
KAMNGAH: “ Amah in a pualamah paipih a, “ Vantung lam enin aksite sim in; na sim thei hiam? a ci hi. Tua ciangin amah in, “Na suanlekhakte, tua mah bang ding hi,” a ci hi. Amah in TOPA muang hi. Tua ahih manin ahi ding bangin Abram gamta hi, ci-in TOPA in a ciamteh hi” (Piancilna 15: 5, 6).
Pasian’ mite kipatcilna in nate piansakna leh mawhna sung a lutna uh pan hong kipan hi. Pawlpi kipumkhatna i tel nadingin Pasian in na khempeuh a piansakcil lai-in Ama geelkholh thute leh mawhna sung pan hotkhiatna thute i siksan ding kisam hi.
Piancil Lai Siangtho sungah mihing khempeuh innkuan khat hi dingin Pasian in geelkhol hi, ci-in hong hilh hi. Ahi zongin mawhna in kipumkhatna kisia hi. Mawhna in kikhenkhapna, kilangneihna khangsak semsem hi. Adam leh Eve in nekloh ding singgah a nek uh a kipan amaute nupa kikal pumkhat hihna kisia pah hi (Pian. 3:11). Tua a kipan mawhna sung pan hotkhiat ding leh mawhna omma mihingte kipumkhatna ngah kik ding thupi mahmah hi.
Pasian mite’ pa, Abraham, in Pasian’ geel hotkhiatna thu-ah mi thupi mahmah khat hong suak hi. Lai Siangtho in Abraham pen upna tawh dikna ngah etteh dingin hong hilh hi (Rom. 4: 1-5). Tua bang upna in Pasian’ mite khatlekhat hong kipumkhatsak hi. Tua banah Topa Pasian tawh hong kipumkhatsak hi. Pasian in mihingte mah zangin Ama deihna hong laak a, tua kipumkhatna nei dingin makaih hi.
SUNDAY Sep. 30
ITNA IN KIPUMKHATNA BULPI
Piancil 1, 2 sungah na khempeuh kipiansak khitteh Pasian’ bawlsa khempeuh kihual takin om hi, cih kimu thei hi. Pasian in a bawlsa khempeuh a muh ciangin ‘hoih mahmah hi’ ci-in pulaak hi (Pian. 1:31). Tua hoihna in etlawmna bek hi lo, a kipiangsak na khempeuh a susia thei siatna, mawhna om lohna thu pulaak hi. Pasian in na khempeuh a piansakcilin na khempeuh in nungta khawmin, nuntakna nei khempeuh kilem khin uh hi. Mihingte teen nadingin tua bangin leitung in hoihna tawh kidim hi. Na khempeuh in kicinna tawh kidim a, Piangsak Pa’ mai-ah etlawm mahmah hi. Leitung in itna, kithuhualna, kipumkhatna tawh kidim dingin Pasian in a geelsa leitung hi.
Pian. 1: 26, 27 sim in. A kipiangsak na khempeuh a kipan nuntakna nei khempeuh lak pan mihing thupitna bang pulaak hiam?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Pasian in Ama limlemeel suunin mihing piangsak hi. Piansak na dangte tua bangin piangsak lo hi. “ Tua ciangin Pasian in, “Eima lim eimah hong sunin mihing bawl ni. Tuipi ngasate tung, huihlak vasate tung, ganhingte tung, le leitung a bokvakte khempeuh tungah ukna neisak ni,” a ci hi. Tua ahih ciangin Pasian in ama lim bangin mihing piangsak hi. Amah in pasal le numei a piangsak hi” (Pian. 1: 26, 27). Pasian omzia leh Ama lim le mel tawh kisai-in Lai Siangtho thuthuk kan khatlekhat muhzia kibang lo hi. Ahi zongin Lai Siangtho in Pasian in itna tawh kidim hi, ci-in hong hilh hi.
1Jn. 4: 7, 8 sim in. Pasian in itna hi, cih thu in koi bangin mihing hong kipiansakna thu bulpi hong theitelsak hiam? Koi bangin itna in mawhna omma na khempeuh kipumkhatsak hiam?
________________________________________________________________
________________________________________________________________
Pasian in itna hi. Tua manin mihing in itna nei thei hi. Piansak na dangte in tua bangin itna nei lo uh hi. Pasian’ limlemel sungah itna zong kihel hi. Tua hi-in khatlekhat kizopna a om ciangin itna om thei pan hi. Tua ahih manin Pasian’ limlemel tawh kipiangsak mihing in itna nei-in midangte itna kip tawh it thei hi.
MONDAY Oct. 1
MAWHNA HANGIN GIMNATE
Mawhna hangin gimna tampi hong om hi. Adam le Eve in Pasian’ thupiak a manloh uh a kipan nuntakna nei khempeuh kizopna zia kikhel pah hi. Tuni dongin mihing a kipan nuntakna nei khempeuh sungah buai-na, gimna om hi. Adam le Eve in amau mawhna phawk lo-in ngawh a nei uh a kipan kilangneihna hong kipan hi (Pian. 3: 12, 13). Tua a kipan na khempeuh in siatna manawh hi.
Pian. 3: 16 – 19; 4: 1-15 sim in. Mawhna hangin a piang thute ngaihsun in. Mawhna in piansaknate bangzahin susia hiam?
_____________________________________________________________
______________________________________________________________
Adam’ mawhna in piansak na khempeuh susia hi. Mawhna hangin singkung lopa, ganhing a kipan na khempeuh in siatna tawh kidim hi. Mihing khatlekhat kizopna zong kisia hi. Cain le Abel-te unau ki-it ding kimlai khatlekhat kimuhdahna le kilangneihna tawh nungta uh hi. Bang hang hiam cihleh Cain in Pasian’ thupiak bangin biakna pia nuam lo hi. Abel ahihleh Pasian’ deihna bangin biakna pia hi. Amau kilangneihna panin sihna hong tung hi. Cain in a sanggampa a thahna hangin Pasian tungah khialhna lianpi nei hi. Cain in Pasian tungah heh hi ( Pian. 4:5). Tua hehna hangin Abel in sihna thuak hi. Thuman lohna in mihing kizopna susia hi.
“Leitungah mihing a gitlohna a liatna le mihing lungsim ngaihsutna peuhmah a sia ahih ngitngetna thu TOPA in mu hi” (Pian. 6: 5). Mihing’ siatna hangin leitungah tuiciin tung hi. Tuiciin in Pasian’ bawlsa a hoih leitung susia hi. Ahi zongin Pasian in mihing khempeuh susia lo-in a cianlai Noah le a innkuanpihte tungtawnin leitung puahpha kik hi.
Tuiciin khit ciangin Pasian in Noah le a innkuan tungah kamciam pia hi. Sakhituihup a muh uh ciangin amaute in Pasia’ hehpihna, Ama hoihna, Pasian’ kepna phawk kik ding uh hi (Pian. 9: 12 – 17; Isa. 54: 7-10). Pasian in Noah le a innkuanpihte tungtawnin Ama tungah leh a thupiak-te tungah a citak mite hong kaikhawm kik hi.
Koi bangin mawhna in siatna piangsak hiam? A vanglian Pasian’ deihna tawh kituakin, koi bangin khensatna hoih nei ding na hiam?
Tuesday Oct. 2
Kilangneihna leh Kikhenna Lian Semsem
Pian. 11: 1-9 sim in. Bang in kilangneihna le kikhenna liansak semsem hiam?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Tuiciin khit ciangin Noah suanlekhakte in mun hoihna Euphrates Gun le Tigris Gun kikalah khuapi lian khat sat uh a, tua munah Babel Tau sang mahmah lam uh hi. Tua mun lai-in mihing in kampau nam khat bek zang uh hi. Tua munin Iraq gam khanglam munkhat hi, ci-in kiciamteh hi (Pian. 11:2). Amaute in hih munah lokho-in nuamsa mahmah uh hi.
Mesopotamia gam in tangtawng panin mite teenna mun hoih khat hi, ci-in kithei hi. Sumerian mite zong hih munah teeng uh a, puan tawh kibawl laigelh theih nading hong phuankhia uh hi. Inn hoih tak lam uh a, inn sung van zat tuamtuam, na zat tuamtuam leh kizepna tuamtuam (jewelry) cihte hong pankhia uh hi. Hih mun pan mahin biakna tau tuamtuam zong kimu khia hi.
Shinar gamhuam sunga teng Noah suanlekhakte in a nungta Pasian a kipan tuiciin tawh leitung ka hahsiang nawn kei ding hi, cih Ama kamciamte zong phawk nawn lo uh hi. Amau pilna, siamna phawk nadingin Babel Tau sang bawl uh hi. Minthannopna, liatnopna hangin tau sangpi khat hong bawl uh hi (Pian. 11: 4). Mihing in a nungta Pasian bia-in kipum khat dingin Pasian in a geelkholhsa hi napi, mihing in milim tuamtuam bia-in Pasian tawh kizopna nei lo-in Pasian tawh kikhen banah mihingte khatlekhat kikhenna hong piang hi. Kipumkhatna tawh kilam Babel Tau sang khit leitungah mihingte in kipumkhatna nei nawn lo hi.” The SDA Bible Commentary, vol. 19., 284, 285.
Adam le Eve a mawh uh a kipan mihingte aa ding Pasian hong geelkholhsak kipumkhatna kisia hi. Biakna man lo hong kipan hi; siatna, gitlohna in leitung zel hil Minam, kampau, ngei-na kideidanna hong khang semsem hi. Koi bangin pawl sungah tua bang kideidannate hemkhia ding na hiam?
Wednesday Oct. 3
Abraham, Pasian Mite’ Pa
Leitung biakna lianpi thumte – Judaism, Khristian leh Islam in Abraham pa bangin nei uh hi. Khristian biakna-ah upna thu tawh kisai-in Abraham in eite pa hi. A khankhiatna Mesopotamia gam nusia dingin sapna ngah khitteh kamciam gam zuanin vapai-a, ama tungtawnin minam khempeuh in thupha ngah ding hi, cih kamciam om hi (Pian. 12:3; 18:18; 22:18). Tua thupha in Jesuh tungtawnin hong pai hi.
Heb. 11: 8 – 19; 4: 1-3; Gal. 3: 29 sim in. Abraham’ upna bang in pulaak hiam? Koi bangin Khristian kipumkhatna tawh kizopna nei hiam?
______________________________________________________________
_____________________________________________________________
Thu-um mi khempeuh ii pa ahih mah bangin Abraham tungtawnin Khristian kipumkhatna kimu thei hi. Abraham in thupiak zui hi. “Pasian in ama tungah piak dingin a ciam leitungah Abraham a pai dingin a sap lai-in Abraham in Pasian’sapna a manna pen a upna hang mah ahi hi”(Heb. 11: 8). Nihna-ah Abraham in Pasian’ kamciam hangin lametna nei den hi. “Pasian in piak dingin a ciam gamah a upna hang mah tawh gamdangpi hinapi-in peemta-in va om phot a, ama ngah bangin thuciamna a ngah a ta Isaac le a tu Jacob tawh puanbuk peuhah a om phot uh hi. Pasian in geelin a lam, bulkip a nei khuapi, Abraham in a ngakna-in tua bangin a om ahi hi” (Heb. 11: 9, 10). Thumna-ah Pasian in tapa khat pia ding a, ama suanlekhak in aksi bangin tampi pha ding hi, ci-in Abraham in Pasian kamciam um hi. Tua hangin Abraham upna tawh Pasian in dik tangsak hi ( Rom. 4: 1-3). Lina-ah Abraham in Pasian geel hotkhiatna lampi muang hi. Pasian in Abraham kiangah Moriah Mual tungah a tapa Isaac pia khia dingin a nget ciangin ama aa dingin sittelna lianpenpen hong suak hi (Pian. 22: 1- 19; Heb. 11: 17 – 19).
Abraham in Pasian’ lawm hi, ci-in kiciamteh hi (2Khang. 20:7; Isa. 41:8). A nunna zia, a upna, lunghiang lo-in Pasian a muanngamna, Pasian’ kamciam tawh a lungkimna cihte eite etteh ding hi.
Na gamtat, na kampau-te kisittel in. Koi bangin na upna pulaak uh hiam?
Thursday Oct. 4
Pasian’ Teeltuam Mite
Pasian in Ama nasem dingin Abraham a teel ciangin leitungah Amah kilangsak dingin Abraham a kipan ama suanlekhak khempeuh a teel ahi hi. Hih sapna le telkhiatna in Pasian’ itna le hehpihna siksan hi. Pasian in Israel mite a sapna bulpi in amaute in mawhna hangin kisiatna le kideidanna khempeuh puahpha, bawlpha ding deihna hi. Pasian in Israel mite a makaihna thu bulpi in minam khempeuh in Pasian tawh kipawl kik nading bulphuh hi.
Thna. 7: 6-11 siksanin bang hangin Pasian in Israel mite Ama mi dingin samtuam hiam? Bang hangin Abraham suanlekhak teeltuam hiam?
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Pasian in ama mi dingin Israel minam a teeltuamna bulpi in minam khempeuh Pasian in hong itna tungah kinga hi. Minam khempeuh in hotkhiatna thu za-in, a nungta Pasian theihtelna a kikepsuak nadingin Pasian in Abraham leh a suanlekhakte tawh thuciam bawl hi (Late 67: 2). A lian mahmah Pasian’ hong itna hangin Pasian in Israel mite teeltuam hi. Tua bangin Pasian’ maipha ngah Abraham leh a suanlekhakte in kisialh nading om lo hi. “TOPA in note hong itin hong teelna pen midangte sangin na tamzawkna hang uh hi lo hi. Bang hang hiam cihleh mi khempeuh lakah a tawmpen na hi uh hi” (Thna. 7: 7).
Pasian in a mite a teelzia lamdang hi. Mihing in huzaap neihna, pilna, zahtakkaai mite teel hi. Pasian in tua bang mite teel masa lo hi. Amau thaneemna, pil lohna, bangmah ahih lohnate hong zang hi. Tua hi-in ama mai-ah kuamah in kisialhpih ding om lo hi (1Kor. 1: 26 – 31). Amaute hamphatna ngaihsun in. “ Israel mite in minphatna leh vangliatna nei dingin Pasian in lunggulh hi. Amaute in vantung thupha tawh kidim uh hi. Nuntak khuasak hoih tawh khangto-in, Ama thuman a pulaak thei dingun Pasian in vantung thupha bangmah siit nei lo hi. Pasian’ thupiak a zuih manun namdangte mai-ah maipha ngah uh hi. Amaute pilna, siamna a pia Pasian in amaute hilhin, Ama thupiak zui ahih manun amau tawh kituak lo dinmun sangah tung thei uh hi. Thumang le-uh namdangte thuak natnate tawh kipelh ding uh a, cidamin lungpilna tawh kidim ding uh hi.
Israel mite nopsakna khempeuh in Pasian’vangliatna, Ama minthanna leh a hatna kilangsak hi. Amaute in siampi le kumpi sem ding uh hi. Leitungah minam lian bel dingin Pasian in amaute thupha pia hi.” Ellen G. White, Christ’s Object Lessons, 288.
Pasian in Israel minam samtuamin, amaute tungah a sep, a bawl, a thupha piakte leh Pasian’sapna ngah SDA pawlpi kibatnate pulaak in. Na lawmte tawh kikum in.
Friday Oct. 5
Ngaihsutbeh Ding: “ The Creation,” 44 – 51; “ The Call of Abraham,” 125 – 131 in Patriarchs and Prophets.
Innkuan leh Sabbath in (Pian. 2: 21- 24) mihing hong kipiansakna bulpi Pasian’geelna pulaak uh hi. Jesuh in a gen mah bangin Sabbath in mi khempeuh aa dingin kipiangsak hi (Mark 2: 27 , 28). Sabbath in mi khempeuh tungah hong kipia ahihna zia na khempeuh piancilna in zong pulaak hi. Pasian in ama mi dingin Israel mite a teelma-in zong piansak ni 7 Sabbath om khin hi. Mawhna omma-in zong Sabbath kikoih khin hi. Mi khempeuh in Sabbath zui khin hi leh, deihhuai mahmah hi. Sabbath in Adam le Eve a kipan amau suanlekhak khempeuh khatlekhat pumkhatsuakna banah Pasian tawh pumkhatsuahna pulaak hi. “ Sabbath le innkuan in Eden pan hong kipan hi. Sabbath leh innkuanin kizopna nei dingin Pasian in a geelkhitsa hi. Nidangte sangin Sabbath ni-in Eden nunna zia bangin nungta ding kisam hi.
Pasian mite in nasemin, thuman thutak sinkhawmin, Pasian bia-khawm ding, innkuan sungah pa in siampi nasep semin, nulepa in tate pantah makaih ding kisam hi.” Ellen G White, Child Guidance, 535.
Kikup Ding Dotnate
1. Koi bangin Adam’ nakguh pan numei piansakna in zi le pasal kizopna zia ding bang pulaak hiam? Bang hangin Pasian in pasal le zi kizopna gentehna-in zangin a mite a hong kizopnopna pulaak hiam?
2. Pau namkim kipatkhiatna Babel Tausang Pasian’ vaihawm hi lo hi. Koi bang pianpih kibatlohnate panin kipumkhat thei ding i hiam? Pawl sunga om pau le minam tuamtuamte kipumkhat thei hiam?
3. Sapna ngah Israel mite le saptuam SDA pawlpi kibatna bangteng kimu thei hiam? Khrih sungah a hong sapna thu-ah citak ding thupi hi lo hiam?
Tomkaihna: Pasian in na khempeuh a piansakcilin mihing khempeuh in pumkhat hi dingin a geelsa hi. Adam le Eve in thupiak a manlohna uh hangin Pasian’ geelkholhna kisia hi. Ahi zongin Pasian in Abraham samkhia a, amah le a suanlekhak tungtawnin minam khempeuh in Khrih sungah pumkhat suak kik ding hi, cih kamciam tangtung hi.