3. Innkuan Pihding Teelna

Innkuan Pihding Teelna

KHENSATNA LIAN

Anuam, Anuamlo Kiteenna?—Kiteen asawmte in kiteenna thupi ngaihsut uh hileh kiteenna gentheihpih loding uh hi. Pilvanglo taka kitenna-in khangno numei pasalte hun asusia lampi hoihpen ahi hi. Tua manin nuntakna in vangik le samsiatna suak hi. A pasal losiah kuamahin numei khat ie lungnopna le kizekna susia lo a, nuntakna vangik saklo hi. Azi lobuangin pasal khat ie lam-etna leh tupna zakhatah za suksiatsak zoloa, athaneih le ahuzaap zawh ding khempeuh peipuang lo hi. Kiteen hun sung bekmahin pasal leh numei tampite in gualzawh nading ahia, sup nading ahizongin, leh mailam nuntakna lametnate ateelkhol uh ah hi hi.1
Khangnote in adiakdiakin, lungdamna apiang saklo kiteenna lauhuai, ahihlam phawk leh ka deih hi.2
Kiteenna in hih leitung le ahong paiding vantung ahuzaap le akisawhkha thu ahi hi. Pasian in aphalloh hih geelnaah Christian maan khatin amantakpi in sialphut lo ding hi. Amah leh amah in teeltawm lo zawin, Pasian in teelsak leh deihzaw ding hi. Christ in amah le amah akilungdamsakloh bangin ei zong ei leh ei ih kilungdam sakding hilo hi. Tua ka cih ciangin it theihlohpi kiteen pih ding kaci kei hi. Tua-in mawhna hi. Siatna hong tun dingin ih duh ihdahna ih kimakaih sak kei ding hi. Pasian in lungsim khempeuh tawh itna takpi hong ngen hi.3
 Ze-ol takin Kalsuanin.—Mi tawmte bekin adik kiteenna thei siam uh hi. Mi tampite adingin kiteenna in apicing nopsaknaah lawhcinna-in mu uh hi. Ahizongin kiteenna tawh phel zawhloh dingin akikhih numei pasal te’ lungnatna seh-lisuah-seh-khat theihpih uh hileh, hih thu kagen lamdang salo ding hi. Mi atamzawte’ kiteenna pen thang-awkna hi zaw hi. Mi tul tampite ki-aihual lopi in kiteeng uh hi. Vantung laibute-ah amaute’ khuisatna, tatsiatna, leh kiteenna puanza tawh aseelsim kizek khialhnate kigelh hi. Tua ahih manin akiteeng thei gual khangnote in ze-ol takin lawm nateel nadingun kong hanthawn hi. Kiteenna lampi in iplah huai leh lungnopna tawh akidim ding abat hangin, mi tul tampite tawh kibangin banghangin zahla lo tuanding na hi hiam?4
Akiteen sawm nupate in amau’ piansak innkuan in bang ziale-tong neidinga, leitung bangci huzaap ding hiam, cih lungngaih ding ahi hi. Nu leh pa ahong suah uh ciangin asiangtho tavuan akipia ahi hi. Amaute nih tungah aneih uh tatein hih leitungah khanpha-in aom nading uh leh ahong tungding vantungah lungnopna ngahding ngahlo ding, cih kisai hi. Atate un abang taksa leh kha thukhun luah ding uh hiam, cih thu-in nupate tawh kisai diak hi. Innkuan ie zia-le-tongin ahong piang ding khuatual ie pianzia ding zem mahmah hi. Innkuan khatsim ie huzaapna-in atunglam kaito zaw ding maw, ahihkei leh anuailam ah kaisuk ding cih lungngai in.5
Teelna-ah Thu Poimawhte.—Lawmbawlna leh kikholhpih ding teelna ah Christian khangnote in kidawp mahmah kisam hi. Tulianin kham abat hangin anung ciangin sik maimai ahihding kidawm in. Pasian’ na sepna ah leitung lawm leh gualte’ nawngkaisakna phal kei in. Lungnopna aomlo kipawlna ah mitampi-in siatna ngah uh hi. Sumbawlna ahi-a kiteenna-ah tuabang kipawlna in hong khangkhan zolo hi.6
Na kiteenpih sawm numei, pasal’ zia-le-tong, leh alungsim puakte encik in. Hih kalsuannain na nuntakna adingin thupi mahmaha, lawpthop vaihawm kei in. Ngaihding ahitei ta zongin mittaw ngaih kei in.
Kiteeng hileng lungnopna ahong piading hiam, gentheihna ahong pia zaw ding hiam? Hih kiteenna in vantung lam hong masot sak diam? Hih leitungah kizat theihna hong tanzau zaw sak diam? Hih dotnate in hong nungkik sak keileh, Pasian kihtakna tawh mainawt in.7
Numei leh pasal tampite in akiteen dinguh ciangin “kakingai tuakding uh hiam?” cihbek dong hi. Kiteenna in hih sangin tangzai zaw hi. Asuan leh akhakte in pumpi, kha, leh lungsim cidamna anei ding uh hiam, cih ngaihsut ding hizaw hi. Mi tawmkhatte bekin lungsim tawng leh akilam sang ngaihsutnate ahi, ka khuatualin kei kiang panin bang lam-en ding hiam, leh ka innkuan’ huzaapna in asang lam kahto maw, angiamlam ah tuak suk zaw, cih khat teitei kawk muh ding hi.8
Kiteen pihding lawm kateelna panin pumpi, lung sim, leh khalam ahoih zaw-in ka ngah ding hiam?. Tua in tate bek hilo, nu leh pate zong midangte thupha pia in, Piangsakpa apahtawi ding ahi hi.9
Zi dingte kiangpanin Bang Muding.—Pasal in amah tawh ding khawmin, avangikte apuakpih ding, mipi asuaksak zawding leh itna sungah alungnuam sak zaw ding numei azong ding ahi hi.
“Zi pilin Topa’ kiangpanin hong pai hi. Apasal in ngaihmuang takin um hi. . . Ama’ nuntakna-ah thusia bawllo in, thupha bawlding hi.” “Pilna tawh akam ka dinga, aleei panin migitna thukhun paikhia sak ding hi. Amahin thadahna an nelo ding hi. Atate athawh ciangin, thupha ngah nu, ciding uh hi. Apasal in zong phat ding hi. Tanu tampitein vangnei takin na semkhia uha, ahihhangin nangmahin amaute sangin na kician zaw hi.” Tuabang zi aneite in “na hoih mu uha, Topa’ kiangpanin maipha angah hi.”10
Hih lai-ah ngaihsut ding thu pawlkhat om hi. Na kiteenpih ding penin lungnopna hong vaitut ding hiam? Sum acil thei hiam? Asum ngah khempeuh zang khin bek thamlo-in, nang’ sum khempeuh zaangin apuatham kizepna aiplah diam? Sumvaiah angaihsutna amaan hiam? Muanding suanding tu-in anei hiam? Ci-le-sa lunggulhna tawh kiteen asawmte in hih dotnate kinlo kha ding uh hi. Hitaleh, hih thute ngaihsut ding ahi hi. Ahangin, hihte in na mailam adingin man nei hi. . . . .
Zi ding nateel ciangin agamtat aluhek encik in. Hih in lungduai-in, ahong gentheihpih ngam ding hiam? Huhna akisam ka nu leh ka pate ahong it sak ding hiam? Bangkua panin kikhin khia-in, ama’ lunggulhnate azong ding hiam? A it thei tanu (mo) khat angah sangun a it uh atapa nangawn amansuah ding uh hiam?11
Zonding Pasal dingte Zia Hoih.—Numei khatin apumpi apiak khiat ma-in amah tawh ma asuankhawm dingin kilawmna anei hiam, cih kanding hi.
Abeisa ah anuntak zia bang ci hiam? Anuntakna asiangtho hiam? Ama’ pulak itna in asiangtho mah hiam, ahihkei leh si-le- sa vai hiam? Amah alung nuam sakding zia le tong anei hiam? Angaihsutnate leh akhensatnate pasal ukna sungah ap akul ding ahi hiam, mimal khatmah ahihna akemcing suak sak ding hiam? Honpa’ ngetnate azahtak ding hiam? Pumpi leh kha, ngaihsutna leh ngimnate, asiangtho in akemcing ding hiam? Numeite lungnop nading pen hih thute tawh kisai mahmah hi.12
Kilemna leh lungnopna sungah pumkhatsuahna alam-en numeite-in amailam nuntakna-ah gentheihna leh dahnate tawh akipelh nop uhleh akipiakkhiat ma-in phatakin kan khia hen. Ka pasal dingin nu anei hiam? Anu in bangci zia-le-tong nei hiam? Ka lawmpa dingin anu bangci bawl hiam? Anu azahtak keileh kei tungah itna, migitna tawh hong bawl ding hiam? Si-le-sa ahat nawnloh ciangin keimah ahong it zom laiding hiam? Ka khialhnate alungduai zo ding hiam? Ahihkeileh mawhna zongin thuak zolo in hong pum-ukcip ding hiam? Itna taktakin khialhna tampite kimuh mawhbawl zo-a, ki-itna in zong telkan se nawn lo hi.13
Asiangtho, Pasal Picing Bek Sangin.—Numei in apasal dingin pasal zia-le-tong picing anei, asiangtho, ahahkat, tupna anei, athumaan, a-it thei, leh Pasian akihtate bek sang hen.14
Zahtakna aneilo, athadah, asiangtho nate azahpihte peel in. Kamthanghuai azangte, zongsatna apiang sak zu haikhat bek adawn theite, peel in. Pasian adingin sepding nei akisalote’ hong dotna sang kei in. Kha asiangtho sak thei thuman bekin tuabanga Pasian a-awlmawhlo leh dikna thukhun aiplahlote’ thusiamnate panin hong suakta sak zobek ding hi. Lawmte’ thanemnate leh atheihlohnate ihthuak zoden zongin, amaute tatsiatna thuak ding hivet lo hi.15
Puahkik Sang Khialhna Bawlding Baih Zaw.— Angkhuat leh si-le-sa tawh akivaihawm kiteenna in atam zaw in gentheihna piangsak zaw hi. Alang nih un khemna thuak kisa uha, khuavalna tawh akipumkhatna uh lehkik nuam zaw uh hi. Hih thu ah khialhna puah kik ding sangin khialhna bawl ding baihlam zaw hi.16
Pilna omlo Zuthawl Phiat Zaw in.—Na kiteenpih dingpa zia-le-tong theilopi in zuthawl nasang khin ahiphial zongin, na-it theihloh leh nazahtak theih lohding tawh kiteenna kamciam la kei in. Kiteen khit cianga na kikhen sangin zuthawl sankhit ciangin kikhenna in hoih zaw pek hi.17
“Kamciam pia khin hiveng, ciampel thei nawn keng” ci kei in. Laisiangtho tawh ki-lehngat in kamciam napiak leh zong zekailo-in, Pasian’ mai-ah kiniamkhiat in, zualzan ki-itna kisik kik inla, dawk kik in. Pasian kihtakna tawh, tuabang kamciam dawkkik zaw in. Kamciam kepna tawh na Piangsakpa zum sak kei zaw in.18
Kiteen nadinga kamciam piakna ah kal khat pan kal khat ah, kilawmna, thusim neihlohna, thumanna, leh tup leh sawmna neihna tawh na Pasian zahtak in. Kiteenna in mailam nuntakna ahi, hih leitung leh ahong paiding vantung nuntakna huzaap hi. Acitak Christian khat in, Pasianin aphalloh ding tupna neilo ding hi.19

ITNA MAN MAW ZUALZANNA

Itna in Jesu kiangpan akhong.—Ki-itna in Jesu kiang pan ahong pai akhonga ihngah ahi hi. Asiangtho itna-in veeina hilo a, thukhun ahi hi. Hih itna tawh agamtangte in ama’ thu-in mittaw gamtatlo hi.1
Ataktak, asiangtho, akipumpiak itna om hi. Itna in thupi a, sa’angh mahmah hi. Zualzanna zong itna kici hi.2 Adik itna in asiang leh asang thukhun hia, si-le-sa tawh atho ki-itna-in kisittelna thuak zolo hi.3
Ki-itna-in vantung lamah akhang singkungin, kep leh khoi kisam hi. Itna, adik itna kammaltein innkuan nuam sakin, ahuzaap khempeuhte tawisang hi.4
Itna Maan leh Khuaval Itna Kilangdo.—Adik itna in mittaw lo, ama’ thu bek thu salo hi. Itna maan in siangtho hi. Akhuaval itna in thutuam khat ahi hi. Itna maan in angimna khempeuhah Pasian nei-a, azualzang itna in ama thu bek thusa, kikhalna deihlo, ama teel pen ama’ pasian hipah hi. Itna maan aneite’ akizepnain Pasian’ hehpihna pulaak hi. Tuabang itna tawh akiteengte in akilawma nuntakna, cihtakna, sia leh pha khenna anei biakna neiding hi. Si-le-sa tawh aki-ai-awhte in amau tawh akibang mite tawh alenkhawpna uh tawh thunget kikhopna leh biakna uk nawnlo hi. Thumaan ie maipha piaknain a awlmawhloh Pasian’ hehpihna tawh apiak hun manphate mawksihlo ding hi.5
Si-le-sa alungkim sak lel tuabang itna namte in ahoih zaw bulkip aneihlo banah lungkhauh, mittaw, leh uk theih hilo hi. Pahtawi huai, thumaan, leh apicing lungsim khangkhannatein tua si-le-sa lunggulhna sungah sal atang hi. Tuabang sungah aawktein ngaihsutna zang theilo, selna leh thumnate inzong ahaina musak thei nawnlo hi.6 Itna maanin meikuang abang alungkhauh, akiphelh theilo duhna hilo hi. Apianzia pen gamdaai in, thuk hi. Apuathamte khengin khua mu thei a, zia hoihte bek iplah thei hi. Itna in pil a, deidan neilo hi. Ama’ kipiakkhiatna in ataktak hia, kithuahpih den hi.7
Si-le-sa lunggulhna panin akitawisang itna in kha piang saka, kampau leh gamtatna tawh kilangkhia hi. Christian in Khasiangtho tawh akipawl ziadamna leh itna nei a, lungtomna leh kisialhna neilo hi. Ngoltolna pen Christ ie hehpihna tawh kinip sak ding hi.8
Si-sa kizekna Phaakbang Pelhding.—Lungsim lunggulhna, lawmngai-in vul cihte phaak bangin pelh ding ahi hi. Tuhun khangno numei pasal tampi takte in picing theilo uha, akidawp ding kisam uh hi. . . A picing zia-le-tong aneite in, adang zia leh tong hoih kisapna aneihtei uh hangin, khalam kilawmna nahi thei hi.9
Tupna takpi tawh tawlkhat sung biakna nei abatuh hangin Pasian leh lungsim siangtho nei lo uh hi. Amaute kamguisuitnain tualniam mahmaha, amawkna leh manthanna ahi hi. Zawlhelna leh kiteenna in alungsim uh buplak a, asiangtho zia hoih ngaihsutnate paai uh hi.10
Khangnotein zawlhel ding leh kiteen ding tawh tavai uh hi. Zawlgau khamin hun beisak uh hi. Hihbang akhial huzaapna panin khangnote dal ding kisam hi.11
Tanute zong kibeina leh kikhalna kihilh lo hi. Kingekbawl ahihmanin kiphatsakna-in la uh hi. Lungtang khauhin amau thu bek thu asak dong ki-awi-am a, siatna panin lakkhiat nading lampi akankhia dingin hong kikoih hi. Amaute hansanna leh numei ahihna uh vangkhualna aneihloh nadingin Satan in thu-umlo mite maiah paunak dingin lam makaih hi. Khangno pasalte zong tuabang mahin kikawihdap hi. Zangdawng nailopi-in numeite tawh kithuahin amaute ngaihna tawh a inn vuah sungtum pusuak uh hi. Nu leh pate in atate zualzanna pen itna mah sasa in, amaute khuavalna ah thangawk uh hi. Azawl leng baih khangnote puahpha-in kaihkik ding khensatna nei ngamlo uh hi.12
Akhuaval Zawlgau Vei Numei Hilhna.—Numei tawh kisiatna hih khanghunin adahhuai khialhna sungah nangzong thaang na awk hi. Pasal tawh kithuahding na lawp hi. Amaute tawh kikhawlh ding nuam nasa hi. Amaute tungah nakipiak dan pen uang hi. Kiphal, thapia, leh amaute tawh na kibat nopnate in sawltakpa thuhilhna “siatna lim apua puathamnate nangawn peel in” tawh kituak lo hi. . .
Tuabang Zawltuahna panin na lungsim hemkhia in. Na zawltuahna, na zawlgau leh na biakna nahel manin kikhangkhan lo zaw in, na niamkiat zaw hi. Nang bek ahong susia hilo a, na lim leh na huzaap in hong liam sak hi. . . Zawltuah lungngaihna in na kimanna kiam sak hi. Lungsim sungah nungta nahihmanin na ngaihsutna-in hong that a, na biakna zong ngaihsutna bek ahi hi.
Tuhun khangnote-in khuavalna leh biakna khuituah uh hi. Sanggamnu aw, Pasianin akikhel dingin hong kal hi. Na itnate sangkhanin, ci in kong thum hi. Na lungsim leh na thatangte nang ahong leei na Honpa adingin zang in. Na tatna khempeuh Pasian’ kiang atun theih nadingin na lunggulhna leh na ngaihsutnate hahsiang in.13
Khangno Sangnaupangte Kidopding.—Tu-in sangnaupang nahi hi. Khalam thute lungngai in. Na nuntakna panin zawltuahna hemkhia in. Nang leh nang kithuhilh in, nang leh nang kisek in. Zia-le-tong lam hun hi-a, asang, asiangtho bel uukna, kicintaaknate panin lam apialsak thei thu maimaite vom kei in. Tua hileh Pasianin nasep ding hong piakte ading na kiging siam ding hi.14
Aciimlo Zawlhelna leh Kiteenna.—Dongtuahna tampite in ih masuan hong khak thithe hi. Khangno leh uhamte-in apahtak mawhna-in ciimlohna, asiangtholo zawlhelna leh kiteenna, kimawhsakna, kidemna, kipam- paihna, kikhalna aomlo phengtatna, pasal leh zi kikal thumaanlohna, angsungdeihna nial noplohna, aki thutuak lo lunggulhna, leh tawntung nuntakna tawh kisai in kinlohnate ahi hi. . .
Christian ka hi, aci mitam simsimte-in Pasian’ kammal siangtho iplah hetlo uh hi. Suakta tak leh apolhteh gamtatnate tawh kongtanzau tawnnuam uh hi. Amaute angsung lunggulhnate akiciangtan sakding deih lo uh hi.15
Kingaihna Kemcinghun.—Sawltakpa-in, “lungsim kawnggakte gak un,” ci hi. Tua khitteh na lungsim uh uk in, a utbangin leengzau sak kei un. Eite thagum tawh ih lungsim ih ukcip zo kha mah ding hi. Thuhoih ngaihsun in. Tua hileh tatna hoih nasem khia ding hi. Na ngaihna zong uk in, tua hileh ngaihtuak takpite kiangah paikhia thei panding hi. Jesu-in anuntakna pia in hong lei khia zo hi. Tua ahihmanin vai khempeuhah Amah dot ding hita hi. Amahin nalungsim vangliatna leh nalungtang’ ngaihdan hong siam sakding hi.16
(Thukhen 3na ii alang zota hang ei, zom lai ni maw).