Thuhilhkikna-ah Thumakai

Lesson 1                                       *September 25–October 1

 

Thuhilhkikna-ah Thumakai

 

 

Sabbath Nitaklam                                             September 25

 

Tukalsung Simding: Isa. 14:12–14, Ezek. 28:12–17, Pian. 3:1–7; 12:1–3, Sawl. 7:20–36, Pai. 19:4–8.

 

Kamngah: “Itna a neilo mite in Pasian theilo uh hi. Pasian in ki-itna ahi hi.” 1John 4:8.

 

          Thuhilhkikna laibu in a hawmpi in hong piang ahikei hi. Nuntakna tawh akizom thute khempeuh Thuhilhkikna laibu sungah omkim a; nuntakna tawh kisai vive ahihmanin, tua laibu i khiatna leh a deihna bulpi teng khempeuh kihelgai hi.

          Tua masiah in a hunzui a piang tangthu tampi omkhin a, tua thute a piangsak tua hun leh a kimkot omziate tangthu ahi hi. Mawtaw maantung a huihdaal a bulhna a deihna banghiam cih theih haksa i sak mahbangin, Thuhilhkikna sungah tulai ading bang thumaan omthei ding cih telhaksa mahmah hi.  

          Russia mi laikungpu Leo Tolstoy in laimai 1500 apha laibu khat ni thum sungbek in a gelh Gal leh Kilemna (War and Peace) acih laibu a simkha khat kiangah, tua laibu sungah bang thuteng kigelh hiam cih a kidot ciangin “Russia te’ thu hi ee” cihsan ziau hi.         

          Kum tul tampi sungbang a huam tangthute nipikaal khat sungah simziau ding cihzong a tunga mah hong bang lel ding hi. A thupi tatateng bul-etna tawh, tulai ading thumaan kidim in omcih i muciat ding uhhi. 

 

Sunday                                                          September 26

Itna, Hong Ki-it Ding

          1 John 4:8 in “Pasian in ki-itna” cihi. Hih kammalte in telnop mahmah napi, a nunglam ah eite ngaihsut phak hetloh ding thu thukpi ommawk hi. Pasian in hong it hi cilo a, itna honglak zong cilo in, Pasian in itna pulakna hi zong cilo a, ‘Pasian in ki-itna’ hi ciziau hi. Pasian a kipulak khiat nadingin a thupaipi in ki-itna ahi hi. A puksa mihing i hihna dungzui in, i lutang sungah sazang tawm no khat leh zatui tawh kisai lamte tawmno khat om kiukiau bek khawng tawh “Pasian in ki-itna” cih thu khawng telsiang zawh nading bel hitheilo phot hi.      

          Ei theihphak ciangciangbel lungdamhuai-thu ahihna hibek hi. “Pasianin ki-itna” cilozaw in “Pasian in kihuatna” aike’h “Pasian in phulakna” aihke’h “Pasian in awlmawh neilo” cihpeuh hizaw leh, a dahhuai mahmah thukhat suak ding hi.         

          “Pasian in ki-itna” cih kammal in, Pasian in a piansak sate koici bangin ukin kem a, itna bekmah hong lengkiksak cihna ahi hi. Itna in vannuai leitungah kizeelkim a, leitung in a huup theihna sangin kizeelkim zawlai hi. Pasian in eite hong it a, eite’n zong Pasian itthukkik ding hihang (Thkna. 6:5, Maku 12:30).    

           Itna, hong ki it ding zong a khawnkhong in piakkhiat ding ahi hi. Pasian in it dingin hong sawl ngawh theilo a; hong sawlngawh lehzong itna hilo pah ding hi. Pasian in ngaihsutna anei vanmi leh leimite a bawl lai in, a itthei dingin abawl hinapi, Amah a itthuk kiklo zong om thei veve lai hi. Pawlkhat in itthuk kiklo uh a, tua pen kidona lian hong kipatna hipahlian hi.

          Anuai a Laisiangtho munte in, suahtakna sung bekah nasem a, itna tawh kisai haksatna bang hangin om thei mawk hiam? Isa. 14:12–14, Ezek. 28:12–17, Mang. 12:7.

…………………………………………………………………………………………

          Ezekiel 28:15 in muhna khangsak a, vanmi Lucifer pen a picing Pasian in a picing mahin a piansak hi napi, mawhna hong nei hi cihi. Tua mawhna tawh amah kibawlkhawm hi lo hi. A itthei dingin a kibawl hi a, Lucifer in lungsim suahtakna zong nei in, amah a kipiasate banah (“suang manpha-te tawh na kituam”), a dangte zong deihthuahlai hi. Thu khatin thudang khatah tun a, “vantungah gal omsak” hi.

          Mun khatte ah ui-setlim kileithei ding a, thumang mahmah, phek susia hetlo, vanzatte zong pet hetlo ding hi. Tua ui tawh akician kizopna na neithei ding hiam? Nong dawnkikna in, Pasian in, Amah a itthuk thei dingin hong bawlna ahang hong pulaksak thei ding hiam?

 

Monday                                                      September 27

Pukna leh Tuiciin

          Isaac Newton lutang tungah apple hong kiatsukna hangin leitung in hong huup cih a muhkhiat pen sangnaupang khempeuh in thei uhhi. Apple in Newton lutang tung teekah hong kiat leh kiatloh a thupi hi lo a: Newton muhna lianpi (ama muhma in mikim in, kiasuk thei cih a theihsa) ahi, apple a kiasuksak leitung’ huupna hangin khapi in leitung kimkot thei a, leitung in zong Ni kimkotsak thei cihthu ahi hi.

          Mi tampi in, vantung a kem thukhamna leh leitung a kem thukhamnate kibanglo ci in um uh ahih manun, hih thu thakin ei khangthak t’adingin thupi mahmah hi. Tua upna lui pen maanlo ahihna Newton in hong kipsak hi.

         Hih Newton muhkhiat thu in pianpih thukham hi a, tua thukham thukhunte mah in mihing lungsim thukham ahi hi. Vantungah Lucifer a puksak itna sungah suahtakna mahin leitungah mihingte zong hong puksak hi.

          Piancil 2:16, 17 leh 3:1–7 simin. A picing Pasian in a bawl a picing kimlehpam sung ah a picing mihingte’ tangthu in itna sungah a thahat suahtakna koibangin honglak hiam?

…………………………………………………………………………………………

          Mi pukkhit ciangin, na khempeuh siatlam manawh a, “mihing gitlohna a liatna leh lungsim ngaihsutna a sia ahih ngitngetna” (Pian. 6:5) Topa in thei hi. Amau ngaihsutna uhleh a gamtatna uh in, leitungbup tuitawh suksiat liang zah dongin sialua a – bawlthak kikna tawh thakpat kulzah dong ahi hi. Himah taleh, Babel tausang tangthu (Pian. 11:1-9) in Pasian pumlangdo veve cihna ahi hi. “Tausangpi a kizawh dektak ciangin, a kizosa mun pawlkhat pen a lamte omna dingin seh uh a, mun pawlkhat leuleu pen limtak leh kilawmtakin zeem sitset in, milimte koihna in nei uhhi. Mite in lawhcingpian a kisak uh ciangun kipaak uh a: kham leh ngun pasiante phatin, vantung leh leitung ukpa langpan uhhi.”—Ellen G. White, Tuan Pupa leh Kamsangte, p. 119. Tua ciangin a kampaute uh a buaisak banah, Pasian in amaute leitung bupah thehthaang hi.

          Tuni in sun thapai hih thu ngaihsun in. Nang lungsim omzia tawh kizui in bang hong thuhilh naci hiam?

 

Tuesday                                                       September 28

Abram Kisam

          Abram (Abraham in kikhel) Piancil 11 khangsimna ah hong kidawk masa pen hi a, Babel tausang pan kithehthaang khitphet in hong kidawkpah hi.

          Piancil 12:1–3 ah, Pasian in Abram a sapna sim in. Tulai hun, singlamteh khit, Zeisu sihna leh lungdamthu i tangko ciangin, Abraham tungtawnin Pasian in bang hong sepsak ding cih i telthei tuam hiam?

…………………………………………………………………………………………

          Kum tampi khit teh Paul in, Galati mite langdona a pulaksak na’ngin, Abraham a kisapna tangthu gen a, leitungah lungdamthu tangko nadingin Pasian nasepzia a hihna pulak hi. “Abraham suanl eh khak a mantaktak i cihte pen upna anei mite ahihna thu na theih dinguh ahi hi. Jew mite mah bangin Gentail mite zong a upna uh hangin amah tawh a kipawlthei dingin Pasian in a bawl ding thu Laisiangtho in na matheih hi. Abraham in a up manin thupha a piak mah bangin, Pasian in a um mi dang khempeuh zong thupha ngah ahi uhhi” (Gal. 3:7-9).

          Abraham a kisapna pen Piancil 12 ah kimu-a; tua khit a piancil tangthu a tamzaw amah leh a suan akhakte’ tangthu hi a, nam khat khit nam khat, innkuan khat khit innkuan khat kisual suksuk himah taleh, kamciamna in amau tungtawn mahin kipicingsak veve a, Moses a kisapkik dongmah ahi hi.     

          Sawl. 7:20–36 ah galhangpa Stephen in Moses leh Paikhiatna tangthu gen hi. Abraham tungpan Pasian’ kamciam hong kipatna koibangin honglak naci hiam? 

…………………………………………………………………………………………

          Theihlohna, khialhna leh thuman thutak theihlohna hangin leitungin kum tulthum sung bang kikhelna om melmel lo hi. Tua laitakin Topa in Ama’ mi Abraham suante Egypt gampan hong samkhia hi. Amau sungah thuman thutak koihsak ding bek thamlo, Amah Yahweh leh hotkhiatna theihna banah tuate leitung khempeuh ah thehthang dingin ngiimna anei hi.

          Tuni, eite Seventh-day Adventist-te in leitung buppi tawh kisaina nei i kisa hiam? Eite leh tanglai Israelte kibatna i neikha hiam? Tua sang a thupizaw, tua i kibatna in i mimalsim in bang tavuan hong suan na ci hiam?

 

Wednesday                                                        September 29

Sinai ah Thuciam

          Paikhiatna tawh a kisai, Egypt gamah kongbiang tungah sisan pan kipan Tuipisan ciang dong tangthu hoih vive piang hi. Tua mah a nuntakpih pah uh ahi hi. (Egypt ta upa sihna leh galkap honpi tuipitaw ah asihna mahbangin Pasianin thuman takin thukhen hi.) Topa in “Egypt-te tungah kabawlna leh muvanlai in a kha tungah a note a puak bangin, note hong pua in keima kiangah Kong paipihna na mukhin uhhi” (Pai. 19:4)

          Banghangin Topa in hih akhauh hotkhiatna tawh minam dangte khut sungpan minam khat lakhia ngiat cih limlim pen Moses in zong “Topa Pasian in Egypt gam sungah note muhna ah abawlte khempeuh tawh a kibangin zia-etna lim, nalamdang, gal, vanglian leh a thahatna leh a lauhuai mahmah tawh pasian dangkhat peuhpeuh in ama’ mite adingin minam dang khat sungpan minam khat a va lak ding hanciam ngam ngei ahi hiam?” (Pai. 4:34) cihi.

          Paikhiatna 19:4–8 simin. Banghangin Pasian in A mite Egypt pan samkhia hiam?

..…………………………………………………………………………………………

          Thu haksapi zong hi lo hi. A pa uh Abraham Isaac leh Jacob suan leh khakte samkhia hiziau lel hi. Pasian in tua khangthakte tawh thuciamna bawl a, amaute in “mite khempeuh lakpan in Keima’ mite na hi uhhi” (Pai. 19:5) na ci hi. Hih kizopna in thuciam bawlna ah thulaigil ahi hi. Hih “tuamneihna” (segullah) cihpen telkhialh ding baih mahmah hi. Amau a ki “tuamneihna” pen amau sianthona leh dikna hang himawkmawklo hi. Amau tungah Pasian hehpihna leh amau akipia a lamdang, amau zuih ding thuman thutak hangbek mah ahi hi.  

          Pasian in tua thuciam lakpan, mite bawltheih ding pawlkhat hong khensak hi. Tua pen thukham sawm (Pai. 20) hi a, tua thuciam zong kisiansuah thei hi. A bawlthak sitset meihaltau pen biakpiakna sisan a theh khit ciangin, Moses in “thuciamna laibu la a mipite zakdingin simkhia hi” (Pai. 24:7). Mipite’n zong thumangmah nu’ng ci in dawng uhhi.                         “Moses in zong mite tungah thukham sunga om thute a piaklai in sisan la in . . . thukham laibu leh mite theh a, ‘Pasian in note tungah hong piak thuciamna sisan ahi hi’” a ci hi (Heb. 9:19, 20). Tua sisan in bang limpua a, tuni dong eite adingin banghangin thupi hiam?

 

Thursday                                                     September 30

Langdona leh Danpiakna

           “‘Topa cih bangbang ka hih ding uh hi’” (Pai. 19:8; 24:3; 24:7). Mipi in tua kammalte a sutsut uh hang, amau tangthu sungah a gamtatna uh pen a kampau-te tawh kilehbulh ngitnget hi. Teltuam mite hi uh a, Topa tawh thuciamna bawlte hi napi uhin, a tawp dongin kip ngeilo uh a, khat teitei susia uhhi.   

          Thuciam sungah Israel mite a ding a thupi bangteng kihel hiam? (Pai. 19:4, 5).

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

          Pasian’ thu mangin, thukham zui dinga sapna pen, tulai hun a mahtawh kibang lel (Mate 7:24–27; John 14:15; James 2:20; Rom. 6:11, 12) hi napi, Israel mite in tua pen palsat zelzel uhhi. Sinai mual nuai mahmah ah langdona hong bawl uhhi (Pai. 32:1-6). Khapsa gam sungah lutpak zawlo in, cihtaklohna hangin, kum 40 sung sinsen gampalakah vakthap dikdek uhhi.

          Gam. 14:28–35 simin. Topa sawl bangin man ding a nial manun, a minambup in bang gimna thuak uh hiam?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

          Thu manlohna hong om simin, a pualam pan langdona hizawlo a, Pasian thupiak muanloh hang vive hizaw hi. Israel mite mawhna a suuksia sak semsem thu khat pen, Pasian in, “Egypt leh gamlakah ka lahsa vangliatna leh ka limte mu khin napi, sawmvei kei hong zia-et in keima’ aw ngailo uhhi” (Gam.14:22). Amau phutkhak thuakkhakte kawmkal mahah, Topa khapsa gam luahding awlmawh lo in, Topa langdo paisuak uhhi (Gamlakvakna 13 – 14).

          Atung a thuteng ngaihsun in: Thu manlohna cih limlim Pasian kammal muanlohna hang vive ahi hi. Hi takpi nasa lel hiam? Koicih leng Pasian i muang semsem thei ding hiam?

 

Friday                                                                         October 1

Ngaihsutbeh Ding: Kidona lianpi hilhcianna laibu, SDA mah ahi John Peckham in a gelh, Theodicy of Love: Cosmic Conflict and the Problem of Evil (Grand Rapids, MI: Baker Academic, 2018) pen hoih takin simpha leng, Pasian hong itna tungah kinga cihi. Tua laibu pen Adventist ahilo laikhetna phual pan kikhenkhia a, tuate in, Laisiangtho sung bangin a tangtung kidona lianpi tangthu kician mahmah hi hong cihsak hi.   

          “Atom in, leitung kibuaina pen Pasian hong itna kibulphuh in piang hi a, Pasian in siatna nangawn itna hangin phalna pia a, a bawngbawngin khenkhia in, Pasian kamciamnate tungtawnin leptuahna cihte bawlna ahi hi.” —John C. Peckham, Theodicy of Love: Cosmic Conflict and the Problem of Evil (Grand Rapids, MI: Baker Academic, 2018), p. 4.

          “Canaan gam lut theilo in kum 40 sung gamlakah omcip ding ci a Pasian thupiakna in, Moses, Aaron, Caleb leh Joshua dahsak mahmah hi. Ahih hangin amaute phunlo thumlo in Pasian vaihawmna bang a sanglel uhhi. Pasian lamkaihna pen hoihlo hi ci a, a phunphunte in a ngaklah penpen uh ahi Canaan gam thupha amau khut sungpanin a kilakkhiat sak ciangin, dahlua in a kap uhhi. Athu omlopi in a phunciak manun, tu in, Topa in amaute a kapsak hi. A mawhna uh hangun dah uh hileh hihbangin thukhenna thuak hetlo dinguh hi. Thukhenna a lauman bekun dah uh a, kisikkikna taktak neilo uh ahih manun, hih Pasian’ thukhenna tawh a kipelh theikei uhhi.”—Ellen G. White, Patriarchs and Prophets, p. 392.

 

Kikupding Dotnate:

  1. Suahtakna leh itna kikum un. Banghangin itna leh hong ki-itna pen a khawnkhongin piak tuak hiam? Leitung thuaksiatnate kithuakpha mahmah ahih manin, pawlkhatin itna tawh kiphu kei ci uhhi. Nang bang naci dawn diam?
  1. Laisiangtho in thumanna bulphuh mahmah hiven, thukham tawh kituak cihteh bang ahi diam? Pasian leh a kammal a thukham tungah cihtakna tengpen, kumpi thukham palsat na’ng thaang peuh koibangin hithei zanzan hiam?
  1. Tuesday sinna sungpan tanglai Israel leh SDA pawlpi kibatna thu teng kikum kik dihun. Koiteng kibang a, na koici ngaihsut hiam?