Zomi Sabbath School Lesson 10: ARTS LEH SCICENCES LAM PILSINNA, Tedim, Zolai, Zopau, Zokam, Thado, Paite

ZSL 10: ARTS LEH SCICENCES LAM PILSINNA

 

Lesson 10                                    *November 28–December 4

ARTS LEH SCICENCES LAM PILSINNA

 

SABBATH NITAKLAM                    November 28

 

Tukalsung Simding: Rom. 1:18–21; Psalms 19:1–6; 96:9; Gen. 3:6; 1 Timothy 6; Proverbs 1; Job 38.

Kamngah: “Vantungin Pasian’ minthanna gen a, vanpi in ama nasepna tangko hi.” Psalms 19:1.          

            Pilsinna ah “arts leh sciences” kihel hi. Laisiangtho muhdan takin arts leh science sin ciang hilhciangin koici zat ding hiam? Tulai zatui leh tangthute tawh a kinai Laisiangtho munte peuh teel ziaulel ding hiam? Tuabangin hihleng i sinnate leh a lamdang a bukim Pasian bawlsate a kizomsak i hihi. Laisimbu khatsungah Laisiangtho munkhatbek helzen lengbel, pilna maantaktak i phelneucik bek hi a, hotkhiatna tawh akizom pilna ahi hi.  

            Tuabang pilna zang takpi ding i hihleh, thukhun khempeuh pulak nadingin, mihingte a pian theihna Pasian’kammal kisam hi. Tualo peuhmah tawh Piangsakpa Pasian’ vangliatna kimansuah ding hi. Pasian in ama bawlsate bangci muhcih i theih ciangin, tua thukhunte koici kihilh thei ding cihzong i telzawsem ding hi.

*Tukalsung tengin Christiante leitung muhdan tawh kizui in arts leh sciences hilhzia ding i sin ding uhhi.

 

SUNDAY                                                                        November 29

Topa Bekmah

            Piansaknate sungah Pasian nungta ahihna kiptak omhi. Hih kammalpen kipaumun lualiang a, pauzangsehna suakliang hi. Pasian in hih leitung a bawllai a lungsimpuak, mihingten a suksiat dikdek pen ngaihsun lecin, arts leh sciences hoihtak kisinthei zawkan ding hi.

            Mihing hong kipaai hun ngaihsun in. Mihingpen, a tuuipan akipan a khantoh hun ahi hong kipaai hun, khakua sung cihthu Biologytawh kitheithei hi. Piangsakpa hong itna pen hih hun sung tengin omkhin hi. Pasian’hoihna leh itna pen naunokhatin a nu’ lungtang kisaai nuaipan, a khantoh hun sungah zong kimuthei hi. Nauno a khantoh kawmin, a nu’ gilzong a mailamah khangzel hi. Vantung Pasian in a tate a don mahbangin Nu a suak ding numei in a nauno nisimin donmahmah hi.

            Rom. 1:18–21: Late 19:1–6, leh Nehemiah 9:6 simkak in. Hong Piangsakpa Pasian in bangteng semsem cih bang hong gen hiam?

Lei piankhit kum 6000 leh tuiliimkhit kum 4000 khit bangciangin, Pasian’vangliatna pen hong Piangsakpa ciangbek hi nawnlo in itna leh hoihna Pasian ci in kitheipha pen hi. Paul in zong Rom. 1:18-21 ah, Pasian a nialmite in thukhenni ciangin “paulam omtheilo” dingin, Pasian theitel mahmah khin uhhi ci hi. Theike’ng citheilo ding uhhi.

            Mihingte in Piangsakpa’munah piansakte a biakhun sungah i omlaitak hi a, Christian pil sinna sungah, hong piangsak leh hong kemcingpa in Pasian bekmah a hihna a kisim ding bangzah in thupi cih theihkul hi. Eima ngaisutdan khawngtawh upmawhthu zui in Pasian nialna in a tawpna ah khialhna hong tunding hi. Leitung’pilna in, Pasian omlo cih hong hiding a, Christian’ pilna sinte in tua thaangsungah puklo ding thupi hi. Pasian uplohna tungtawnin a phuhsa thukhunte in zong pilvangtakin nasemsak ding uhhi. Mi khempeuh khialna sung hong tunding uhhi.

            Mawhna lutkhit nangawnin leitungah a hoih a lamdangte ngaihsun in. Mimal in haksatna leh zia-etna thuak laitakin, tuate tungtawnin bang lam-etna peuh i neithei ding hiam?

 

MONDAY                                                         November 30

Sianthona’ Hoihna

            Psalms 96:9 in, “Puan siangtho silhin Topa bia un. Leitung mikhempeuh aw, Ama’maiah ling un” cihi.  A hoih siangthona cih koibangin i tel hiam? Christian khat a dingin bang cihna hi a, pilsinna sungah hoihna i hilh ciangin bangteng hong huzaap thei ding hiam?

________________________________________________________________________________________________________________________________________

            Mittang bawlpa in hoihna muhtheih nadingin mit hongpia a hihna “Topa in khua muhna ding mithong guan hi” (Proverbs 20:12) cihpen mangngilh hetlo ding hihang. Zanni sinna sungah piansakte biakloh ding i ci tateu zongin, piansakte’ hoihna panin, Pasian’itna leh hoihna i sinthei veve ding hi. A puksa hih leitung nangawn hoihmahmah lai cileng, a pukmaa in bangzah a hoih zentam? Pasian in hoihna piangsak hi cih hong hilh hi.

           Arts leh science sinna in, eite’ lungsim Pasian lamah hong huuptaktak ding kisam hi. Eite mahmah Pasian’ khutsuakte i hihmanin, i bulpi zong Khazih sungah zongpha ding hihang. “Pasian’ deihna ah, atate in ama’ bawlsa a hoihmahmah hih leitungah lungnop ngah ding hi. Amahin hoihna it a, putham hoihna sangin gamtat hoihna itzaw thampek hi. A siangtho, a hoihlel pakte lakah lung nuam dingin hong deih hi”—Ellen G. White, Steps to Christ, p. 85.

            Gen. 3:6 simin. Meelhoihna bekin hoihna leh siangthona picing hi lo cih koici gen hiam? Proverbs 6:25, 31:30 simbeh in.

________________________________________________________________________________________________________________________________________

            Pasian in na khempeuh a bawlsam hang, a susia galpakhat omgige hi.Meelhoihna pen eite langpang in kizangthei cih lamdang sakluat ding zong hi tuanlo hi. Tua ahihmanin, Christian pilna sungah, Laisiangtho makaihna tawh meelhoih khempeuh hoihkhin siangtho khin lohi cih telphat kul hi.

            “Meelhoih” napi, hoihna leh siangthona neilo bangteng omhiam? Meelhoih napi, a hun zui in siatna hongtun thei bangteng omhiam? Koici khentel theih ding hiam?

 

TUESDAY                                                             December 1

KHIALHNA (Bawl) SIAMLUA

            Leitungin arts leh philosophy lamah Pasian a pahtawilo thute vive nei hi.Mitampi in hihte sungah Christiante lutlo ding peuhzong cikha ding uhhi. SDAte phadiak bangin, tuabang a zang kipawlna lianpite, kizopna lianpite tawh kizopna ah kidopphat mahmah kul ding hi.

            1 Timothy 6 sungah, pelhding zuihding thupiak tampitak leh, hilhcianna zong hong kipia hi. Aneu 9 leh 10 ah, nasep silbawlna ah kidopding bangteng Paul in gen hiam?

____________________________________________________________________

            1 Timothy 6 atawpdong simsuakin. Paul in bangteng kipsak hiam?

________________________________________________________________________________________________________________________________________

            1 Timothy 6:20 sung enpha in. Paul in “thu kihaiselna” kidawmun naci hi. Thudang tuam tuam tawh a zopkeei hang a deihna bulpi khat omhi. Apulak, a hilh, a upna khempeuh  ngaihsutsak lecin, tuhunbek hi lo a khangkhang in khialhnate ngaihsun in. Mihingte in khialhna lamah siamlua uhhi.

            Kum 2000 sungbang, leitung mipilpente in, i leitungpen vannuai buppi laizangah tanghetlo in omkhinkhian a, Ni, kha, aksite khempeuhin amah kimkot in pai ngeingei hi ci in um uhhi. Math leh science siamte inz ong hih upna kipsak nuam mahtaleh, a khialhna uh hong kidawk zawsop uh hi. Tua ahih manin hih mipilte pen khialhna lamah siamlua cihding hi a, amau’ thuhilhnate zong “thu kihaiselna” ahi hi.  

            Tuhun Biology siamte in, mihing tepen abeisa kum billion tampi laipanin, Pasian kul hetlo in, amau’ thuthu in hong piang hi ci uhhi. Tua laitak mahin science lam mipilte’n zong, tuathu thuman ahihna ding laikung laidal tampitakmah bawl uhhi. Mihingte in khialhna lam a siamna bangteng namuhsak thei hiam? Tua thute in Christian pilsinna koiciang hong huzaapthei dingin i um hiam?

 

WEDNESDAY                                                       December 2

Haina leh Pilna

            Proverbs 1 simin. Christian pilna diktak in bang ciang hiding ci hiam?

________________________________________________________________________________________________________________________________________

            Laisiangtho inbel haina leh pilna tehkaknakipkhat nei hi. Paunak Laisiangtho in a haigamtat theite tawh kipawlloh ding hong hanthawn hi.Tua khentelna kician mahmah hi: Pasian in ama’mite peuhmah pilna zongin tuapilna bulphuh ding deih hi. Arts leh sciences sangnaupangte in a theihna khangsemsem nadingin a siamtawpun hanciam uhhi. A siate unzong tua mahbangin hanciam uhhi.Hihbangtheihna siamna hanginmipil misiam taktakte i hithei ding hi.

            Christiante muhdankhat ah,a dik a khial, asia apha, thumaan leh thukhial khentel theihna a kihelhetlo tuabang theihnate in bang phattuamna hongpia hiam? Mikhat hihtheih dingthu panin, leitung misiam minthang vangvangte nuntakzia leh Pasian’thutawh a nungta mite munzia kibatloh zia simin theihtel ding kisam hi.Adangkhat in zong nialkikna ah, a pilmahmah scientistte in, mi sihtheihna’ng hiam lamdang mahmah khawng bawltheite pen kipimuh mahmah napi, amau sepsate in bang gah gah hiam cihzong i etzek kul hi. I gensasa mahbangin, theihna cihpen hoihna hipah tuanlo hi.

            Proverbs 1:7 simin. Christian pilna mantakin bang hiding ci hiam?

________________________________________________________________________________________________________________________________________

            Pasian a umlo, vannuai leh a thahatnate a encik Nobel Prize ngahpa khatin: “Vannuai omzia telsemsem ciangin, khiatna neilo semsem hi” cihi. Theihna peuhmahpen bangmah hi lo bekthamlo, khialhna lamah hong makaihthei a hihna koici na mu thei hiam?

 

THURSDAY                                                          December 3

Topa’n Job Dawng

            Job 38 simin. Pasian pen hong Piangsakpa hibeklo in, hong kemcingpa zong a hihlaina bang gen hiam? Hih thuman in arts leh sciences i telnading koibangin hong panpih thei hiam?

________________________________________________________________________________________________________________________________________

            “Mitampi takte’n, neihleh lam in vangliatna hi a, tua a dingin hong kiguan, luahsuk vang liatna hi; pianngeina bangin a piang hihthute in thukhun kiptakin nei uh a, Pasian in zong sawk theilo hi ci uhhi. Hihpen thukhial hi a, Pasian’thu in kipsak vetlo hi.Piansaknate in Piangsakpa khutsungah omhi. Tua piansaknate in amau sungah theihna, omna, vangneihna a omlam honglak gige hi. Piansakte sungah Pa leh Tapa in nasem tawntung uhhi. Khazih in zong, ‘Ka Pa in tuni dongin nasem tawntung a hihmanin, kei zong kasepding mah ahi hi’ (John 5:17) cihi.”—Ellen G. White, Patriarchs and Prophets, p. 114.

            I gensasa bangin, Pasian umlo in pilna lianpipi, neihlamh tampipi takte omhi. Tua mipilte (scientist) in, a hoihpenpente, tua thuthuk pente, tua a hoihpen a thukpente a kikopin, amau’thuthu in hong piangkhia hi a, ngaihsut tawm khat zong omlo hi ciding uhhi.

            Science lamte peuhmah in tuabangin ciden uhhi. Leitung nuntak a hoihna leh a thuthuk – pingpaleep pan mihing dongin – bangmah thulamdang omhetlo a, kum billion tampi laipek panin damdamin amau’thuthu in hong kipat tohtohpen, tuhun ciangin a nungta a gamtang ganhing leh mihing hong suak uhhi ci uhhi.

            Mipilte in, mi’omzia a khengval Piangsakpa pen, science tawh ki entel theilo ahih manin “science” pilna tawh kituak nawnlo hi ci uhhi. Mipilte in hihbangin a ngaihsut ding uh hi lo a, a langkhat lamah Piangsakpa a pulak dinguh hizaw hi. Tua sangsikin Pasian’ thukhun tungah, leitung mi’ngaihsutna pibawl zaw uhhi.

            Laisiangtho inbel, Pasian in piangsak a, kemcing tawntung hi cih hong hilh hi. Christian pil sinna diktak limlim in, leitung mipilte cihmawkmawkte tawh kibanglo limlim ding hi. A bulpi a kizon nakleh kikeelkii pahlian ding hi.

 

FRIDAY                                                   December 4

Ngaihsutbeh Ding: Science in mun tampi mannapi, a bulpi khial ahihna ahang thunih omhi: Amasa in, leitung’thu a sin science in thutheihna ding bekin leitung entel ding hi. Anihna, piansaksate thukhunte in kippaisuak hi ci in sang uhhi. Ahihhang a bulpi a zon uhciangin hih thunihte nangawn zong khial uhhi. Amasazaw ngaihsun in, pianngeina thupiang dingte in pianngeinahangthu khat a omding kisam hi. Bul-et mahmah ding cileng, “A kipat cilin Pasian in van leh lei a piangsak hi” (Gen. 1:1) cihi. Pianngeina khengval bulpi a nial vanvan leitung pilna in, koici bangin, pianngeina khengval taktakpen sangthei mawk ding hiam?

            Pianngeina in kip mahmah hi. Tua pen ngaihsut huai himah leh, Rom. 5:12 sungah, “Mikhat hangin leitungah mawhna hong om a, tua mawhna hangin sihna hong piang hi. Mi khempeuh mawhuh ahih manin, mi khempeuh tungah sihna hongtung hi” a cihpen in,pian ngeina khawng a telmello science mipilte thunialna tawh kilamdang mahmah hi. Sihna omlo a kikhelkhellel cih upnapen, tulai i thusindingte tawh kilehbulhlua a, tuate in khialhna lamah hong makaih thei hi.

            Science in piansakthu namnih nial a hihmanin a bul zongkhial pah hi: a nung a ommihing khengval vangliatna, piansakna bulpi leh tulai a thulaang mawkmawkte ahi uhhi.

 

Kikupding Dotnate:

  1. Khansungah, hoihna cihthu kikumun. Hoihna cihin bang a hiam? Christian khat in Christianlo khat tawh kibanglo in koici telkheh thei ding hiam?
  2. Khazih in scientist pilmahmah khat in hong paithei lel a, tumgingsiam lasiam mahmah khatin zong hongpaithei lel hi. Hi napi khuttawh nasemmi khatin hong kiniamkhiat lel hi. Piansaklai in amah zong om himahleh, thumang lelin hong paisuk hi. Pilsinna leh khualzinna lampi ah bang thahatna hongpiathei naci hiam?
  3. Christian khempeuh sangsia suak kimkhollo mahleh, gamtat kampau tawh midang thuhilhna pen, hanciamna zong hithei, zong kiphawk khalo thei hi. Khazih’ sangnaupang khat nahih kawmin, leitungte’sia nahih theihna dingin, Christiante in bang gamtatzia neihtuak naci hiam?